Итальян теле

Итальян теле
Итальян теле
	итал. italiano; итал. Italiano
Һәштәге	italian
Барлыкка килү урыны	Граубюнден[d], Тичино кантуны[d], Истарска жупаниясе[d], Италия, Изола, Пиран и Сан-Марино
Грамматик заманы	прошедшее отдалённое[d], имперфект изъявительного наклонения[d], хәзерге заман, present perfect[d], претерит[d], плюсквамперфект[d], настоящее условное[d], условное прошедшее[d], настоящее время сослагательного наклонения[d], прошедшее время сослагательного наклонения[d], имперфект сослагательного наклонения[d], subjunctive pluperfect[d], present imperative[d], настоящее неопределённое[d], Q52434302?, participle I[d], причастие прошедшего времени[d], Q52434511? и Q52434598?
Телне көйләүче	Академия делла Круска[d]
Ethnologue каталогында телнең статусы	1 National[d]
Викимедиа проектларында тел коды	it
Имеет грамматическую категорию лица	первое лицо единственное число[d], второе лицо единственное число[d], Q52431955?, третье лицо женский род единственное число[d], первое лицо множественное число[d], второе лицо множественное число[d], третье лицо мужской род множественное число[d] и третье лицо женский род множественное число[d]
Веб-сайт Stack Exchange	italian.stackexchange.com
Грамматик җенескә ия	ир заты[d] и хатын-кыз заты[d]
Мәелләр	хикәя фигыль[d], шарт фигыль[d], шарт фигыль төркемчәсе[d], боерык фигыль[d], инфинитив[d], причастие[d] и герундий[d]
Тел типологиясе	SVO[d], слоговой язык[d] и существительное, потом прилагательное[d]
Телнең ЮНЕСКО статусы	иминлектә[d]
Имеет спряжения	Q3921587?, Q3953977? и Q3984890?
Дәүләт	Италия; Сан-Марино; Швейцария; Ватикан;
Кайда өйрәнелә	Италоведение[d]
Кыскарулар җәдвәле аббревиатурасы	итал.
Сөйләшүчеләр саны	64 800 000 чел. (2019);
Кыскача исем	итальянский, італійська, italyanca, итолиёӣ и италиаг
Килешләр	баш килеш[d]
Язу	итальян әлифбасы[d] и латин язуы
	Итальян теле РУВИКИ.Медиада

Итальян теле (lingua italiana) – итальяннарның милли теле. Италиядә, Ватиканда, Сан-Маринода, Швейцариядә дәүләт теле.

Әлифба

Хәреф	Әйтелеш
A a	/a/
B b	/b/
С с	/k/ /tʃ/
D d	/d/
E e	/e/ /ɛ/
F f	/f/
G g	/ɡ/ /dʒ/
H h	-
I i	/i/ /j/
L l	/l/
M m	/m/
N n	/n/
O o	/o/ /ɔ/
P p	/p/
Q q	/k(w)/
R r	/r/
S s	/s/ /z/
T t	/t/
U u	/u/ /w/
V v	/v/
Z z	/ts/ /dz/

Грамматика

Исем[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Итальян телендә исемнәр җенес буенча аeрыла, ике род бар. Җенесне аеру өчен артикльләр һәм кушымчалар кулланыла.

Китап – Il libro

Məктəп – La scuola

Исемнең сан категориясе бар. Күплек санын ясау өчен исемнең кушымчалары үзгәрә:

o → i	e → i	a → e

Libro (китап) – Libri (китаплар)

Scuola (мəктəп) – Scuole (мəктəплəр)

Итальян телендә килеш төшенчәсе юк. Килеш кушымчалары урынына бәйлекләр (предлоглар) кулланыла.

Без мəктəпкə барабыз. – Noi andiamo a scuola.

Мəскəүдəн кайтам. – Io torno da Mosca.

Мансурның китабы. – Il libro di Mansur.

Зат алмашлыклары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Зат	Берлек саны	Күплек саны
1	io (мин)	noi (без)
2	tu (син)	voi (сез)
3	lui (ул) lei (ул) Lei (Сез, әдәп белән)	loro (алар)

Фигыль[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Итальян телендә фигыльнең инфинитив формасы -are, -ere, -ire кушымчасы белән ясала.^[4]

arrivare – килергә

ripetere – кабатларга

dormire – йокларга

Хәзерге заман (Il Presente)[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

	I төрләнеш	II төрләнеш	III төрләнеш
	parlare	scrivere	dormire	finire
(io)	parlo сөйлим	scrivo язам	dormo йоклыйм	finisco бетерәм
(tu)	parli сөйлисең	scrivi язасың	dormi йоклыйсың	finisci бетерәсең
(lui)	parla сөйли	scrive яза	dorme йоклый	finisce бетерә
(noi)	parliamo сөйлибез	scriviamo язабыз	dormiamo йоклыйбыз	finiamo бетерәбез
(voi)	parlate сөйлисез	scrivete язасыз	dormite йоклыйсыз	finite бетерәсез
(loro)	pàrlano сөйлиләр	scrìvono язалар	dòrmono йоклыйлар	finìscono бетерәләр

Билгеле үткән заман (Il Passato Prossimo)[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

essere/avere + үткән заман сыйфат фигыль

	mangiare
(io)	ho mangiato ашадым
(tu)	hai mangiato ашадың
(lui)	ha mangiato ашады
(noi)	abbiamo mangiato ашадык
(voi)	avete mangiato ашадыгыз
(loro)	hanno mangiato ашадылар

Тәмамланмаган үткән заман (L'Imperfetto)[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

	parlare
(io)	parlavo сөйли идем
(tu)	parlavi сөйли идең'
(lui)	parlava сөйли иде
(noi)	parlavamo сөйли идек
(voi)	parlavate сөйли идегез
(loro)	parlavano сөйли иделәр