Бавария

Байрак Герб
Ил	Алмания
Гимн:	Байар җире һимны[d]
49°04′43″ с. ш. 11°23′08″ в. д.
Статус	земля в составе Германии[d]
Административ үзәк	Мүнхен
Нигезләү датасы	12 гыйнвар 1919
Башлык	Маркус Зёдер[d]
Халык саны	▲12 930 751 чел. (31 декабрь 2016)
Мәйдан	70 551
Биеклек	503
ISO 3166-2 коды	DE-BY
bayern.de

Бавария (Югары Франкония, Урта Франкония, Түбән Франкония, Югары Пфальц, Түбән Бавария, Югары Бавария, Швабия. Башкаласы - Мюнхен. Төп халык - баварлар, франконнар һәм шваблар.

География

Бавария территориясеннән үткән Дунай елгасы

Ландшафт

Бавариянең төп шәһәрләре - Мюнхен, Нюрнберг, Аугсбург, Вюрцбург һәм Регенсбург. Бавариянең көнчыгышында Франкон Урманы, Фихтель таулары, Оберпфальцер һәм Бёмервальд таулары, көньягында Альп таулары, көнбатышында шваб Штуфенланд җире һәм төньягында Шпессартпен Рен урнашкан.

Бавариядә борынгы герман ландшафтың өч бүлеге урнашкан: төньяк Калькальпен һәм Альп таулары күл-үзәннәре белән Бавария калкулыклары Дунай елгасына кадәр сузылган.

Бавариядә күпсанлы елгалар бар, аның күбесе Майн елгасы ага, Франкон урманының һәм Фихтельгебирге урманына янәшә Заале елгасы башлана. Рейн һәм Дунай бассейны 1992 елда Рейн-Майн-Дунай каналы белән берләштерелгән.

Дунай - Европада күләме буенча Иделдән соң икенче урын тота. Елга кайбер җирләрдән буалар белән буылган.

Бавария - күлләр иле. Чама белән 1600 күл Альп тауларында. Иң зурлары - Кимзее, Аммерзее, Штарнберг, Тегернзее, Конингсзее үзәне, иң тирәне - Вальхензее (192 м.).

Франкон Альп һәм Бавар Альпының көньягында күпсанлы шахталар бар. Бавариянең иң борынгы шахтасы - Зальцграбенһөле (Salzgrabenhöhle, 7800 м).

Чиктәшлек

Баден-Вюртемберг	829 км
Гессен	262 км
Тюрингия	381 км
Саксония	41 км
Чехия	357 км
Австрия	816 км
Боден күле	19 км — Боден күле Бавария белән Швейцария чиге буйлап урнашкан.

Тарих

Бавария территоиясендә алманнарның бавар кабиләсе яшәгән. 1070—1180 елларда Баварияда Вельф династиясе хакимлек кылган. 1180—1918 елларда Виттельсбахлар династиясе идарә иткән. 1806 елда кыйраллык вә Рейн иттифагы әгъзасы. 1871 елдан Алмания империясе составында. 1945 елдан АКШ оккупация зонасы, 1949 елдан исә Федератив Алмания Җөмһүриятеның тәркиби өлеше.

Борынгы тарих күзлегеннән караганда, Алманиянең бу төбәген Байар җире (иле) дип атау дөресрәк булыр иде. Алман телендәге үзатамасы да моны раслый. Ләкин әлегә татар телендә русча әйтелеш кенә канунлаштырылган.

Байар җире гимны

BAYERNLIED

Gott mit dir, du Land der Bayern, 
deutsche Erde, Vaterland!
Über deinen weiten Gauen
ruhe seine Segenshand!

Er behüte deine Fluren,
schirme deiner Städte Bau
und erhalte dir die Farben
seines Himmels, weiss und blau!

Gott mit dir, dem Bayernvolke,

dass wir, uns’rer Väter wert,

fest in Eintracht und in Frieden

bauen uns’res Glückes Herd!

Dass mit Deutschlands Bruderstämmen
einig’ uns, ein jeder schau’,
und den alten Ruhm bewähre
unser Banner, weiss und blau!

БАЙАРЛАР ҖЫРЫ

(беренче ике куплетының тәрҗемәсе)

Ходай Байар илен яклый,

Алман нәселе Ватанын,

Киң җирләребез сагында –

Аның кодрәт калканы!

Иминлектә ил-көнебез,
Шәһәрләр төзелеше,
Безнең ак-зәңгәр байракта –
Изге күкләрнең төсе.

Ходай Байар халкын саклый,

Без – бабалар мирасын,

Бердәмлектә, татулыкта

Корып бәхет оясын.

Байар халкы, алман нәселе!
Ходай биргән байлыгың:
Борынгы даның сурәте – 
Ак-зәңгәр төс байрагың!

Икътисад

Бавария — индустриаль-аграр район. Электр энергиясенең яртысын ГЭСлар бирә. Сугыштан соңгы елларда нефтьне эшкәртү (Ингольштадт, Нойштадт) вә нефть химиясе сәнәгате барлыкка килгән (нефть Марсель, Генуя, Триест портларыннан торбалар аркылы китерелә). Бавария Алманиянең әлүмин продукциясенең 1/3 өлешен бирә. Сәнәгатьнең алдынгы тармагы — машиналар төзү: электротехника, (Мүнхен, Нюрнберг, Эрланген), гомуми машиналар төзү (Аугсбург, Ашаффенбург), транспорт машиналар төзү, шул исәптән автомобилләр төзү (Мүнхен, Аугсбург, Ингольштадт) һәм очкычлар төзү (Аугсбург), төгәл механика (Нюрнберг). Тукымачылык (Хоф, Аугсбург) вә тегүчелек, азык-төлек сәнәгате дә мөһим урын тота.