Сөйрәлүчеләр
| Сөйрәлүчеләр | |
|---|---|
| Файл:Extant reptilia.jpg | |
| Номенклатура кодексы | Зоологик номенлатураның халыкара кодексы[d] |
| Нәрсәнең чыганагы | Q51873806? и йомырка[d] |
| Халыкара фәнни исем |
|
| Файл:Smaug giganteus head.jpg | |
| MCN коды | 0106.20.00 |
| SEO_title | Пресмыкающиеся: ареал, рацион, размеры и вес — РУВИКИ |
| Башлану вакыты | 312000-е тысячелетие до н. э. |
| Таксонның халык атамасы | Sürünənlər, Kriachviecher, Reptilien, সরীসৃপ, Rèptils, plazi, Krybdyr, Reptilien, Ερπετά, Reptiles, Reptiles, Matelijat, Reptiles, Krepdiarten, Réptiles, Ἑρπετόν, Mo‘ohana, זוחלים, hüllők, Սողուններ, Skriðdýr, Rettili, 爬虫綱, ქვეწარმავლები, 파충강, Ropliai, Reptielen, Krypdyr, Gady, Réptil, Reptile, Пресмыкающиеся, Рептилии, Plazy, Plazilci, Rreptilët, Zvarranikët, Kräldjur, สัตว์เลื้อยคลาน, Sürüngenler, Плазуни, Động vật bò sát, 爬蟲類, Һөйрәлеүселәр и တွားသွားသတ္တဝါ |
| Кайда өйрәнелә | Герпетология и Q9307400? |
| Югарырак таксон | завропсиды[d] |
| SEO_description | Пресмыкающиеся — места обитания, экологическая ниша, классификация, изучение и значение — РУВИКИ: Интернет-энциклопедия |
| Таксономик ранг | сыйныф[1] |
 Сөйрәлүчеләр РУВИКИ.Медиада | |
Сөйрәлүчеләр яки рептилияләр (лат. Reptilia) — умырткалы хайваннарның сыйныфы. Дөньяда аларның 8734 төре билгеле.
Сыйныф мезозой чорында чәчәк аткан. Соңрак күп төрләре юкка чыккан. Хәзерге сөйрәлүчеләрнең бабалары динозаврлар булган дип санала.
Сөйрәлүчеләрнең үз-үзләрен тотышы катлаулы булу баш миенең яхшырак үсеш алуына бәйле. Ул соры ми матдәсеннән торган кабык башлангычыннан һәм яхшы үсеш алган кечкенә мидән тора. Сөйрәлүчеләрдән примитиврак булган хайваннардан төп аермасы — мие кабыгы булуы.
Сөйрәлүчеләр — коры җирдә яшәүгә чынлап җайлашкан беренче төркем умырткалылар, аларның үрчүе һәм үсеше коры җирдә уза. Аларның кайберләре, мәсәлән, крокодил, диңгез ташбакасы, диңгез еланы кабат суда яшәүгә күчкән, ләкин үрчегәндә, күкәй салу өчен, ярга чыгалар. Җир-су хайваннары белән чагыштырганда, сөйрәлүчеләр хәрәкәтчәнрәк, активрак һәм тайга урманнарыннан алын чүлләргә, тропикларга кадәр төрле яшәү тирәлекләренә җайлашканнар. Моңа аларның мөгезматдәдән торган тәңкәләр белән канланган һәм кибүдән саклаучы коры тиресе, тиз хәрәкәтләнүгә җайлашкан очлыклары, бармак очларында төрле өслекләрдән шуышырга мөмкинлек бирүче тырнаклары булышлык итә. Шулай ук аларның очлыклары озын, вак күзәнәкле үпкә бар, моның хисабына газлар алмашы камилрәк. Аларның кеше һәм имезүче хайваннар бөеренә бик тә охшаган бөер бар.
Классификация
Гернетологлар сөйрәлүчеләрнең 8 мең төрен исәнлиләр һәм аларны дүрт отрядка кертәләр:
- Томшыкбашлылар (гаттерияләр)
- Ташбакалар (ташбакалар)
- Тәңкәлеләр (еланнар, кәлтәләр, сораннар)
- Крокодиллар (крокодиллар, аллигаторлар)
Күнчелек вәкилләре, даими тән температурасы булмаганлыктан, җылырак климатлы илләрдә тереклек итәләр. Татарстанда барысы 8 төр: ташбакаларның 1 төре һәм тәңкәлеләрнең 7 төре очрый.
Чыганаклар
- Рәхимов И.И., Ибраһимова К.К., Татарстанның үсемлекләр һәм хайваннар дөньясы. Казан, Мәгариф, 2007. 2012 елның 27 апрель көнендә архивланган.
- ↑ 1 2 Integrated Taxonomic Information System (ингл.) — 2000.