Баязит Дим

РУВИКИ — интернет-энциклопедия мәгълүматы
Баязит Дим
Б.Дим.jpg
Тулы исеме Баязит Фәтхелислам улы Баянов
Туган көне 2 гыйнвар 1909(1909-01-02) (115 яшь)
Туган Аюхан, Әлшәй вулысы , Бәләбәй өязе, Уфа губернасы
Вафат көне 10 октябрь 1945(1945-10-10)[1] (36 яшь)
Вафат булган җире
Ил
Эшчәнлеге язучы, мөхәррир, журналист, яугир
РУВИКИ проектының татар бүлегендә Баянов фамилияле башка кешеләр дә бар.

Баязит Дим (псевдоним, чын исеме Баязит Фәтхелислам улы Баянов, баш. Баязит Фәтхелислам улы Баянов) - язучы, мөхәррир, журналист. Бөек Ватан сугышында катнашкан яугир.

Тәрҗемәи хәле

1909 елның 24 гыйнварында Уфа губернасы Бәләбәй өязе Әлшәй вулысы (хәзерге Башкортстанның Дәүләкән районы) Аюхан авылында туган.

псевдонимын ала.[2]

1928 елда уку йортын тәмамлагач, «Коммуна» газетасына эшкә чакырыла.

1929 елда фирка өлкә комитеты Б. Димне Туймазыга, Башкортстан АССРда иң беренче нәшер ителә башлаган 4 район газетасының берсен [3] – «Ленин юлы» газетасын оештырырга җибәрә.[4] Алдагы елларда әлеге газетаның редакторы булып эшли.[5]

1931 елда Б. Дим Кызыл армиягә алына. Чик саклау гаскәрләрендә офицер булып хәрби хезмәт үтү аның өчен чын тормыш мәктәбенә һәм иҗат чыганагына әверелә. 1934 елда армиядә сәяси җитәкче (политрук, полк комиссары) итеп билгеләнә. Хәсән күле, Халхин – Гол (Монголия) янында японнарга каршы сугышларда катнаша. Сугыш башланыр алдыннан Баязит Баянов хезмәт иткән дивизияне Көнбатышка күчерәләр.

Бөек Ватан сугышында

Сугышның беренче көннәреннән үк полк комиссары Баязит Баянов яуга керә, фронтның алгы сызыгында була. Смоленск өчен барган сугышта каты яралана. Яралардан дәвалангач, Мәскәү янындагы сугышларда катнаша, тагын яралана. Аны хәрби хезмәттән азат итәләр. Уфага гаиләсе янына кайтып, фирка өлкә комитетының хәрби бүлегендә мөдир урынбасары булып эшли башлый, ләкин сугышта алган яраларыннан 1945 елның көзендә Уфада вафат була.

Бөек Ватан сугышында бертуганнары да катнаша – сеңлесе Мөкәррәмә хәрби табиб була, энесе Рифгать 19 яшендә Төньяк Кавказда һәлак була.[6]

Иҗаты

Баязит Димнең иҗат гомере кыска булды. Утызынчы елларда республика матбугатында бер-бер артлы «Яз җыры», «Яшьлек», «Барыбер яз килер», «Авылым турында» хикәяләре басыла. 1930 елда авылда күмәкләштерү сәясәте турында «Шалаштагы тормыш» повесте басылып чыга.

Ул әдәбиятны хәрби тема – солдат тормышын, илне саклаучы кешеләр образын сурәтләүче хикәяләре белән баетты.[7] «Октябрь» журналы битләрендә дөнья күргән хикәяләренең каһарманнары, авторның үзе кебек үк, чын тормыштан алып язылган солдатлар. Әсәрләрендә аеруча командир образларын яхшы тасвирлый.

Язучы исән чакта ике китабы басыла. Беренчесе – Ерак Көнчыгышта хезмәт иткәндә язылган «Хәрби хикәяләр» (Уфа, 1938) китабы, икенчесе – Бөек Ватан сугышы вакыйгалары нигезендә автобиографик характерда язылган «Фронт хикәяләре» (Уфа, 1941). Соңгысында «Комиссар Лавров», «Безнең кыз», «Беренче бәрелеш» повестьлары, «Тимер кешеләр» хикәясе урын алган.

Вафатыннан соң, 1948 елда Баязит Бикбай кереш сүзе белән «Хикәяләр» дигән җыентыгы нәшер ителә.

Чыганак

1. Утлы еллар авазы. Җыентык (төзүчесе Г. Байбурин). Уфа, 1985.(башк.)


2. Совет Башкортстаны язучылары (биобиблиографик белешмә). Уфа, 1988.(башк.)


Сылтама


Искәрмәләр

  1. ↑ 1,0 1,1 Башкирская энциклопедия (рус.) — Башкирская энциклопедия, 2005. — 4344 с. — ISBN 978-5-88185-053-1
  2. ↑ башинформ сайтында, archived from the original on 2016-03-04, retrieved 2014-11-01 
  3. ↑ БР журналистлар берлеге сайты, archived from the original on 2013-10-12, retrieved 2014-11-01 
  4. ↑ Алга (Борай районы) газетасы сайты, archived from the original on 2014-08-14, retrieved 2014-11-01 
  5. ↑ Туймазы китапханәсе сайтында
  6. ↑ Дәүләкән китапханәсе сайтында
  7. ↑ Башкортстан (энциклопедия)
Чыганак — https://tt.ruwiki.ru/w/index.php?title=Баязит_Дим&oldid=9349447