Чакмагыш (авыл)

Чакмагыш
Чакмагыш
Административ-территориаль берәмлек	Чакмагыш авыл шурасы[d], Чакмагыш районы, Бәләбәй кантоны и Бәләбәй өязе
Нигезләнү датасы	1765
Почта индексы	452200
Административ үзәк булып тора	Чакмагыш авыл шурасы[d] и Чакмагыш районы
Рәсми тел	рус теле и башкорт теле
Уникальный номер ГАР	b7eac6e2-4366-405f-af89-42048fe08de1
КЛАДР коды	0204900000100
Беренче язма телгә алу	1765
Акча берәмлеге	₽
SEO_description	Чекмагуш — история, население, климат, координаты, расположение на карте. Подробная информация о населенном пункте в интернет-энциклопедии РУВИКИ
Халык саны	▲13 024 чел. (2021);
Дәүләт	Россия;
SEO_title	Чекмагуш – история, население, климат, координаты – РУВИКИ и Чекмагуш – история, население, климат, координаты

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Чакмагыш (мәгънәләр) битенә күчегез.

Чакмагыш (баш. Саҡмағош, рус. Чекмагу́ш) ― авыл, Башкортстан Республикасы Чакмагыш районының һәм Чакмагыш авыл җирлегенең административ үзәге. Халык саны – 10164 (1989), 11382 (2010), 12412 (2013) ^[3], 13024 кеше (2021).^[4]

Почта индексы — 452200, 452201. Автомобиль коды: 02, 102. ОКАТО коды — 80256870001.^[5]

Урнашуы

Авыл республиканың төньяк-көнбатыш өлешендә, республика башкаласы Уфа шәһәреннән 111 км ераклыкта, Калмаш елгасы кушылдыгы булган Чакмагыш елгасы буенда урнашкан.

Транспорт

Авылдан Чакмагыш ― Бүздәк ― Дәүләкән автомобиль юлы уза. Районны Кушнаренко ― Бакалы һәм Дүртөйле ― Бүздәк автомобиль юллары кисеп үтә.^[6]

Куйбышев тимер юлының иң якын тимер юл станциясе ― Бүздәктә, ул 74 км ераклыкта урнашкан..

Тарих

Чакмагыш авылына 1675 елда нигез салынган.^[3] 1738, 1739, 1745 елларда йомышлы татарлар (мишәрләр), соңрак типтәрләр килеп урнаша. 1747 елда 17 хуҗалыкта ир-ат җенесеннән 57 кеше яшәве мәгълүм.^[6]

1866-1930 елларда авыл ― Чакмагыш волосте үзәге.

1930 елда БҮБК президиумы карары белән кантоннар системасы бетерелгәч, 1930 елның 20 августында Бәләбәй кантоны Чакмагыш һәм Рәҗәп волосьтлары территориясендә барлыкка килгән Чакмагыш районының үзәге итеп сайлана.^[6]

1931 елның июлендә Чакмагыш машина-трактор станциясе оеша.^[6]

Халкы

Халык саны
2002^[7]	2009^[8]	2010^[9]
11 204	↘11 018	↗11 382

Милли состав

2002 елгы җанисәп буенча, төп милләтләр — татарлар (72,1 %), башкортлар (23,1 %).^[10]

Дин

Файл:Әдһәм-Бикә мәчете.jpg

Чакмагышның Әдһәм-Бикә үзәк мәчете

XX гасыр башында Чакмагышта 4 җәмигъ мәчете, ике мәдрәсә эшләгән.^[11]

Әдһәм-Бикә үзәк мәчете. 2010 елда төзелгән.^[12]
Мостафа мәчете, 2022 елда элекке сәүдә бинасын үзгәртеп ачылган.^[13]

Икътисад, социаль өлкә

Сыйфатлы, конкуренциягә сәләтле продукцияне Чакмагыш механика заводы, Чакмагыш кирпеч заводы, «Чакмагыш сөт заводы» һәм «Чекмагуш-молоко» җаваплылыгы чикләнгән җәмгыятьләре, «Чакмагыш» сәүдә-җитештерү берләшмәсе кулланучылар җәмгыяте җитештерә.^[6]

Чакмагыш авылында 85нче санлы Чакмагыш һөнәри лицее, Бөре кооператив техникумының Чакмагыш филиалы, Балалар иҗаты үзәге һәм Балалар сәнгать мәктәбе, "Олимпиец" физкультура-сәламәтләндерү комплексы, Яшьләр үзәге эшли.^[6]

1964 елда Чакмагыш авылында туган якны өйрәнү музее оештырыла, анда 4 меңгә якын экспонат бар.^[14]

Шәхесләр

Марат Азаматов (1941―2002), «Салават Юлаев» хоккей клубы тренеры (1990-1991).
Гыйлемдар Баембәтов (1886―1933), публицист, җәмәгать эшлеклесе.
Ильмир Баянов (1966), физика-математика фәннәре докторы (2007), КАИ профессоры (2009).
Рим Баянов (1930―1996), актер, режиссер. БАССР халык артисты (1980).
Канзафар Усаев (1738-1804), дин әһеле-мулла (1757), Пугачев бригадиры (1774).
Гөлназ Хатунцева (Бадыйкова, 1994), спортчы (велосипед спорты), Аурупа чемпионы (2021).
Равмер Хәбибуллин (1933―2011), КПССның Башкортстан өлкә комитеты беренче секретаре (1987-1990).

Искәрмәләр

↑ ¹ ² ОКТМО (рус.)
↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Tom1_tab-5_VPN-2020.xlsx
↑ ¹ ² Администрация сельского поселения Чекмагушевский сельсовет муниципального района Чекмагушевский район Республики Башкортостан(үле сылтама)
↑ ЧИСЛЕННОСТЬ НАСЕЛЕНИЯ РОССИИ, ФЕДЕРАЛЬНЫХ ОКРУГОВ, СУБЪЕКТОВ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ, ГОРОДСКИХ ОКРУГОВ, МУНИЦИПАЛЬНЫХ РАЙОНОВ, МУНИЦИПАЛЬНЫХ ОКРУГОВ, ГОРОДСКИХ И СЕЛЬСКИХ ПОСЕЛЕНИЙ, ГОРОДСКИХ НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ, СЕЛЬСКИХ НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ С НАСЕЛЕНИЕМ 3000 ЧЕЛОВЕК И БОЛЕЕ
↑ Архивированная копия (неопр.) . Мөрәҗәгать итү датасы: 7 февраль 2022. Архивировано 20 апрель 2021 года.
↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ О районе. 2022 елның 6 февраль көнендә архивланган. Муниципальный район Чекмагушевский район Республики Башкортостан
↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (неопр.) . Архивировано 3 февраль 2012 года.
↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009
↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населенным пунктам Республики Башкортостан (неопр.) . Мөрәҗәгать итү датасы: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2002 года: В 14 т. / Рос. Федерация. Федер.служба гос.статистики. — Офиц.изд. — М.: Статистика России, 2004. — Т.4: Национальный состав и владение языками, гражданство. — 1 электрон.опт.диск (CD-ROM). — (Всероссийская перепись населения 2002 года; Т.4).
↑ Мечети, муллы и медресе Чекмагушевского края. Посреди России
↑ Центральная мечеть "Адхам-Бика" с.Чекмагуш
↑ Платон Федоров. В селе Чекмагуш в Башкирии открылась новая мечеть. bash.news, 08.11.2022
↑ Чекмагушевский историко-краеведческий музей

Сылтамалар

[_67f1b7f5af02caaf-1] ¹ ² ОКТМО (рус.)

[_a52c0e625b0def47-2] ttps://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Tom1_tab-5_VPN-2020.xlsx

[chekmagush.bashkortostan.ru-3] ¹ ² Администрация сельского поселения Чекмагушевский сельсовет муниципального района Чекмагушевский район Республики Башкортостан(үле сылтама)

[4] ЧИСЛЕННОСТЬ НАСЕЛЕНИЯ РОССИИ, ФЕДЕРАЛЬНЫХ ОКРУГОВ, СУБЪЕКТОВ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ, ГОРОДСКИХ ОКРУГОВ, МУНИЦИПАЛЬНЫХ РАЙОНОВ, МУНИЦИПАЛЬНЫХ ОКРУГОВ, ГОРОДСКИХ И СЕЛЬСКИХ ПОСЕЛЕНИЙ, ГОРОДСКИХ НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ, СЕЛЬСКИХ НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ С НАСЕЛЕНИЕМ 3000 ЧЕЛОВЕК И БОЛЕЕ

[5] Архивированная копия (неопр.) . Мөрәҗәгать итү датасы: 7 февраль 2022. Архивировано 20 апрель 2021 года.

[:0-6] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ О районе. 2022 елның 6 февраль көнендә архивланган. Муниципальный район Чекмагушевский район Республики Башкортостан

[2002B-7] Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (неопр.) . Архивировано 3 февраль 2012 года.

[2002F-8] Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009

[2010F-9] Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населенным пунктам Республики Башкортостан (неопр.) . Мөрәҗәгать итү датасы: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.

[10] Итоги Всероссийской переписи населения 2002 года: В 14 т. / Рос. Федерация. Федер.служба гос.статистики. — Офиц.изд. — М.: Статистика России, 2004. — Т.4: Национальный состав и владение языками, гражданство. — 1 электрон.опт.диск (CD-ROM). — (Всероссийская перепись населения 2002 года; Т.4).

[11] Мечети, муллы и медресе Чекмагушевского края. Посреди России

[12] Центральная мечеть "Адхам-Бика" с.Чекмагуш

[13] Платон Федоров. В селе Чекмагуш в Башкирии открылась новая мечеть. bash.news, 08.11.2022

[14] Чекмагушевский историко-краеведческий музей

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]