Арча кантоны
Арча кантоны | |
---|---|
Административ-территориаль берәмлек | Татарстан АССР |
Дәүләт |
|
Мәйдан |
|
Башкала | Арча |
Гамәлдән чыгу датасы | 1930 |
SEO_description | Арский кантон — территориальное устройство, история и география, расположение на карте, население. Информация об административной единице — РУВИКИ |
Халык саны |
|
Нигезләнү датасы | 1920 |
SEO_title | Арский кантон — расположение на карте, население, история — РУВИКИ |
Арча́ кантоны́ - 1920-30 елларда ТАССРда административ-территориаль бүленеш берәмлеге. Үзәге - Арча авылы.
География
Республиканың төньяк-көнбатыш өлешендә урнашкан. 1926 елда Арча кантоны мәйданы - 8007 км², 1928дә - 7516 км².
Тарихы
Тукай, Тукай һәм Түнтәр районнарына бүленә.
Халкы
Халкы 374725 кеше, шул исәптән татарлар - 59,2%, руслар - 37,5%, удмуртлар - 2,7% (1926). Шәһәрдә яшәүчеләр - 5655, авылларда яшәүчеләр 369070 кеше (1926). Бер км2га уртача - 69,2, авыл җирендә 46,1 кеше туры килә.
вулыс исеме | татарлар | % | руслар | % | чуашлар | % | мордва | % | арлар | % | чирмешләр | % | башка милләтләр | % | халык саны (1920) | авыл шуралары саны | торак пунктлар саны | мәйдан |
Арбур вулысы | 17500 | 67,4 | 721 | 2,9 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 5824 | 23,1 | 1176 | 4,7 | 0 | 0,0 | 25221 | 25 | 42 | 483 |
Арча вулысы | 24107 | 76,1 | 7545 | 23,8 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 10 | 0,0 | 31662 | 45 | 60 | 710 |
Әтнә вулысы | 16308 | 99,8 | 39 | 0,2 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 3 | 0,0 | 0 | 0,0 | 16350 | 15 | 17 | 223 |
Балтач вулысы | 17242 | 88,0 | 747 | 3,8 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 1596 | 8,1 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 19585 | 25 | 34 | 421 |
Воскресенски вулысы | 5 | 0,0 | 25573 | 100,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 7 | 0,0 | 25585 | 29 | 31 | 480 |
Дөбъяз вулысы | 17935 | 69,8 | 7677 | 29,9 | 82 | 0,3 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 25694 | 36 | 43 | 510 |
Ильинка вулысы | 65 | 0,4 | 15913 | 98,1 | 173 | 1,1 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 40 | 0,2 | 23 | 0,1 | 16214 | 21 | 33 | 685 |
Калинин вулысы | 122 | 0,6 | 19768 | 98,0 | 232 | 1,2 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 44 | 0,2 | 20166 | 31 | 66 | 528 |
Күлле-Кими вулысы | 18811 | 94,2 | 1163 | 5,8 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 19974 | 23 | 30 | 424 |
Мәмдәл вулысы | 15271 | 84,1 | 1934 | 10,7 | 466 | 2,6 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 366 | 2,0 | 0 | 0,0 | 18037 | 23 | 30 | 439 |
Мәмсә вулысы | 21507 | 94,9 | 105 | 0,5 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 5 | 0,0 | 1022 | 4,5 | 0 | 0,0 | 22639 | 24 | 29 | 352 |
Питрәч вулысы | 303 | 1,1 | 17863 | 97,8 | 5 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 93 | 0,5 | 18264 | 23 | 38 | 503 |
Сәрдек вулысы | 17135 | 96,9 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 628 | 3,5 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 17763 | 18 | 21 | 257 |
Сталбишчы вулысы | 5 | 0,0 | 16848 | 99,2 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 130 | 0,8 | 16983 | 18 | 24 | 418 |
Тукай вулысы | 16264 | 82,7 | 3330 | 16,9 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 19654 | 31 | 35 | 365 |
Чүриле вулысы | 14132 | 87,1 | 2068 | 12,7 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 27 | 0,2 | 16227 | 20 | 28 | 361 |
Шәмәрдән вулысы | 12053 | 82,8 | 467 | 3,2 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 2036 | 14,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 14556 | 18 | 22 | 274 |
Янгол вулысы | 14821 | 99,8 | 35 | 0,2 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 14856 | 12 | 12 | 225 |
Яңа Кишет вулысы | 18560 | 93,7 | 1246 | 6,3 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | 19806 | 25 | 32 | 434 |
Барлыгы | 242146 | 123042 | 958 | 10089 | 2607 | 334 | 379236 | 462 | 627 | 8092 |
Икътисад
Арча кантонында тире иләү, күн эшкәртү, агачтан һәм металлдан әйберләр җитештерү, азык-төлек предприятиеләре эшли. Иң эре хуҗалыклар: Паратскида елга корабларын төзекләндерү заводы, «Фанера» агач ярдыру заводы, Лопатино торак пунктында (хәзер Яшел Үзән тимер юл станциясе җире) «Заря» агач материаллары эшкәртү заводы, Васильево авылында пыяла заводы. 1926 да һөнәри кәсепчелек өлкәсендә эшләүчеләр саны 12200 кешедән арткан. Күпчелек халкының төп шөгыле игенчелек. Бу тармакка караучы 73933 крестьян хуҗалыгы (1928) һәм 62 авыл хуҗалыгы кооперативы (1925) теркәлгән. 1928 дә сөрү җирләре мәйданы 500 мең га чамасы була, шул исәптән арыш 164351 га, солы 96332 га, карабодай 19260га, бодай 14939 га, бәрәңге 10026 га, техник культуралар 4128 га һ.б. 516308 баш терлек, шул исәптән 351669 сарык, 87689 мөгезле эре терлек, 57670 ат, 12104 дуңгыз, 7176 кәҗә була.
Мәгариф
Арча кантонында барлыгы 404 мәктәп эшли, шуларның 393 башлангыч (1 нче баскыч) мәктәп (1927).
Әдәбият
- Статистический справочник по промышленности ТССР. Казань, 1924;
- Статистический справочник по сельскому хозяйству. Казань, 1925;
- Статистический ежегодник по Татарской Социалистической Советской Республике. Казань, 1928-29; *Всесоюзная перепись населения 1926 года. М., 1928-29. Т. 3, 9;
- Всесоюзная школьная перепись 15 декабря 1927 года. М., 1930. Т. 1.
Чыганаклар
- Татар энциклопедиясе. Казан, 2008. 2012 елның 19 декабрь көнендә архивланган.