Тоба һәлакәте

Файл:Tobaeruption.png

Тоба янартавының Пулау Симеулуэдан 80 км югарылыктан атылуның күренеше моделе.

Тоба һәлакәте
Дәүләт	Индонезия
Вакыт мизгеле	75-е тысячелетие до н. э.
Файл:Toba Landsat satellite image.jpg
SEO_description	Тоба (вулкан) — форма и диаметр кратера, абсолютная высота, период образования, страна расположения и горная система — подробная информация о вулкане в интернет-энциклопедии РУВИКИ
Урын	неизвестно
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	2157 метр
SEO_title	Тоба (вулкан) — абсолютная высота, расположение, диаметр кратера — РУВИКИ
Тоба һәлакәте РУВИКИ.Медиада

Тоба янартавының атылуы Җир тарихында иң эре янартау атылулардан берсе буларак билгеле. Моннан 69 000 - 77 000 еллар элек Индонезиянең Суматра утравында булган.

Супер-атылу

Тоба атылуы яки Тоба вакыйгасы бүген Тоба күле дип аталган урында якынча 73 000 (+/- 4000) ел элек вакыйг булган. Тоба һәлакәте белән бәйле атылу соңгы 1 миллион ел дәвамында Тобада өч эре янартау атылуыннан иң соңгысы. Соңгы атылуның дәрәҗәсе юрамалары янартау шартлавы индексы буенча 8нче дәрәҗәсендә булганы исәпләнелә (ягъни "мега-колоссаль"), яки дәрәҗәсе ≥ M8; аның 100 × 30 км² зурлыгында кальдера комплексының барлыкка килүенә керткән өлеше бик зур. Атылуның күләме каты-таш эквиваленты юрамалары буенча 2000 км³ һәм 3000 км³ арасында дип билгеләнә, ләкин атылган магма күләменең иң еш күрсәтелгән саны - DRE 2800 км³ (якынча 7*10¹⁵ кг). Аның 800 км³ өлешенең Җир йөзенә көл буларак төшүе исәпләнелә. Бу вакыйга якын тарихында урын алган иң өре 1815 елгы Индонезиядәге Тамбора тавы атылуыннан (Төньяк ярымшарда 1816 елгы "Җәйсез елга" сәбәпче) атылган күләме буенча ике дәрәҗә (100 тапкыр тирәсе) югарырак.

Тоба атылуы Индонезиядә урын алуына карамастан, ул барлык Көньяк Азияны (Һинд океаны, Гарәп һәм Көньяк Кытай диңгезен алучы территорияны) якынча 15 см көл юрганы белән каплады.

Янартау атылуы нәтиҗәсендә килгән кыш һәм салкынаю

Атылуның соңгы бозлык периоды башлануы белән бер арага туры килүе галимнәрнең игътибарын җәлеп итте. Майкл Л. Рампино һәм Стефен Селф фикерләре буенча, бу атылу уртак глобаль өслек температурасының 3–5 °C га төшүенә һәм соңгы бозлык циклының җылыдан салкын температураларга күчешен тизләтүенә китергән "кыска, драматик салкынаю яки 'янартау кышы'на" сәбәпче булган.

Генетик тыгымы теориясе

Кеше популяциясе белән бәйле генетик тыгымнар

Эволюцион биологы Ричард Даукинс бар кешеләрнең анасыннан тапшырылган митохондриядәге ДНК һәм атасыннан тапшырылган Y хромосомадагы ДНК төзелешләре 140 000 һәм 60 000 ел элек бердәм булулары турында фаразларны тәкъдим итте. Ягъни, бүген яшәгән барлык кешеләрнең бердәм борыңгы анасы булган хатын (Митохондриаль Һава) 140 000 ел элек яшәгән, бердәм борыңгы бабасы булган ир (Y-хромосомалы Адәм) 60 000 белән 90 000 ел элек яшәгән.

Башка имезүчеләрдәге генетик тыгымнар

Атылуның кайбер хайваннарның юк ителүенә, башкаларның популяция санында тыгымнар тудыруына китерүе ихтимал (аеруча Көньяк-Көнчыгыш Азия, Һиндстан, төньякка Кытайга һәм көнбатышка Аурупа һәм Африкага кадәр). Көнчыгыш Африка шимпанзесы, Борнеодагы орангутан, үзәк Һиндстан макака, чита һәм юлбарыс, һәм төш геннарының аермасы булган көнчыгыш һәм көнбатыш түбәнлек гориллаларының популяциялары барысы да 70 000 – 55 000 ел элек арасында бик түбән дәрәҗәсеннән яңадан күтерәлгәне билгеле.

Тоба вакыйгасыннан соңгы миграция

Атылу заманында кеше популяцияләренең кайсы кай якларда яшәве әлегә билгесез. Африкада яшәгәннәрнең генә исән калулары һәм биредәге токымнарның дөнья буйлап күчеп урнашулары әлегә иң ышанычлы сценарий фаразы булып санала. Ләкин соңгы археологик табышлар кеше популяцияләренең Жвалапурамда (Көньяк Һиндстанда) да исән калу мөмкинлеген күрсәтә.

Шулай ук карагыз

Искәрмәләр

Әдәбият

• (1998) «Late Pleistocene human population bottlenecks, volcanic winter, and differentiation of modern humans». Journal of Human Evolution 34 (6): 623–651. DOI:10.1006/jhev.1998.0219. PMID 9650103.
• (March 1991) «Eruptive History of Earth's Largest Quaternary caldera (Toba, Indonesia) Clarified». Geology 19: 200–203. DOI:<0200:EHOESL>2.3.CO;2 10.1130/0091-7613(1991)019<0200:EHOESL>2.3.CO;2.
• Dawkins, Richard (2004). "The Grasshopper's Tale". The Ancestor's Tale, A Pilgrimage to the Dawn of Life. Boston: Houghton Mifflin Company. p. 416. . 
• (1 October 1993) «Pleistocene Population Explosions». Science 262 (5130): 27–28. DOI:10.1126/science.262.5130.27. PMID 17742951.
• Human Ancestors Were an Endangered Species (19 January 2010).

 2010 елның 24 гыйнвар көнендә архивланган.

• Goldberg, T.L. (1996). Genetics and biogeography of East African chimpanzees (Pan troglodytes schweinfurthii). Harvard University, unpublished PhD Thesis. 
• (2007) «Demographic histories and patterns of linkage disequilibrium in Chinese and Indian Rhesus macaques». Science (316): 240–243. DOI:10.1126/science.1140462.
• (19 January 2010) «Mobile Elements Reveal Small Population Size in the Ancient Ancestors of Homo Sapiens». Proceedings of the National Academy of Sciences 107 (5): 1–6. DOI:10.1073/pnas.0909000107. PMID 20133859.(үле сылтама)
• McGuire, W.J. (2007). Gpwgm022ltMC "The GGE Threat: Facing and Coping with Global Geophysical Events". in Bobrowsky, Peter T.; Rickman, Hans. Comet/Asteroid Impacts and Human Society: an Interdisciplinary Approach. Springer. pp. 123–141. . http://books.google.com/?id= Gpwgm022ltMC. 
• (February 2007) «An African origin for the intimate association between humans and Helicobacter pylori». Nature 445 (7130): 915–8. DOI:10.1038/nature05562. PMID 17287725.
• (2004) «Phylogeography and genetic ancestry of tigers (Panthera tigris)». PLoS Biology 2 (12): 2275–2293. DOI:10.1371/journal.pbio.0020442. PMID 15583716.
• (7 December 1978) «K−Ar age of the late Pleistocene eruption of Toba, north Sumatra». Nature 276 (276): 574–577. DOI:10.1038/276574a0.
• (6 July 2007) «Middle Paleolithic Assemblages from the Indian Subcontinent Before and After the Toba Super-eruption». Science 317 (5834): 114–116. DOI:10.1126/science.1141564. PMID 17615356. 2016 елның 3 март көнендә архивланган.
• (2 September 1992) «Volcanic Winter and Accelerated Glaciation following the Toba Super-eruption». Nature 359 (6390): 50–52. DOI:10.1038/359050a0. 2011 елның 20 октябрь көнендә архивланган.
• (1993) «Climate–Volcanism Feedback and the Toba Eruption of ~74,000 Years ago». Quaternary Research 40: 269–280. DOI:10.1006/qres.1993.1081. 2011 елның 21 октябрь көнендә архивланган.
• (24 December 1993) «Bottleneck in the Human Evolution and the Toba Eruption». Science 262 (5142). DOI:10.1126/science.8266085. PMID 8266085.
• (2009) «Did the Toba Volcanic Eruption of ~74k BP Produce Widespread Glaciation?». Journal of Geophysical Research 114: D10107. DOI:10.1029/2008JD011652.
• (October 1987) «Dispersal of Ash in the Great Toba Eruption, 75 ka». Geology 15 (10): 913–917. DOI:<913:DOAITG>2.0.CO;2 10.1130/0091-7613(1987)15<913:DOAITG>2.0.CO;2.
• (2006) «Population history, biogeography, and taxonomy of orangutans (Genus: Pongo) based on a population genetic meta-analysis of multiple loci». Journal of Human Evolution (50): 509–522.
• (2007) «The complex history of gorillas: insights from genomic data». Molecular Biology and Evolution (24): 146–158.
• (1996) «Potential Atmospheric impact of the Toba mega-eruption ~71'000 years ago». Geophysical Research Letters 23 (8): 837–840. DOI:10.1029/96GL00706.
• (February 2008) «Consequences of Explosive Supereruptions». Elements 4 (1): 41–46. DOI:10.2113/GSELEMENTS.4.1.41.
• Калып:Cite gvp
• (30 December 2009) «Environmental impact of the 73 ka Toba super-eruption in South Asia». Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 284 (3—4): 295–314. DOI:10.1016/j.palaeo.2009.10.009.
• (1996) «Potential Atmospheric Impact of the Toba Mega‐Eruption ~71,000 years ago». Geophysical Research Letters 23 (8): 837–840. DOI:10.1029/96GL00706. 2011 елның 18 июль көнендә архивланган.
• Atkinson, QD; Gray, RD; Drummond, AJ (2009), "Bayesian coalescent inference of major human mitochondrial DNA haplogroup expansions in Africa", Proceedings. Biological Sciences / the Royal Society, 276 (1655): 367–73, PMC 2674340 , PMID 18826938, doi:10.1098/rspb.2008.0785 
• Behar, DM; Villems, R; Soodyall, H; Blue-Smith, J; Pereira, L; Metspalu, E; Scozzari, R; Makkan, H; Tzur, S (2008), "The dawn of human matrilineal diversity", American Journal of Human Genetics, 82 (5): 1130–40, PMC 2427203 , PMID 18439549, doi:10.1016/j.ajhg.2008.04.002 
• Cann, RL; Stoneking, M; Wilson, AC (1987), "Mitochondrial DNA and human evolution", Nature, 325 (6099): 31–6, PMID 3025745, doi:10.1038/325031a0 
• Cox, MP (2008), "Accuracy of molecular dating with the rho statistic: deviations from coalescent expectations under a range of demographic models", Hum. Biol., 80 (4): 335–57, PMID 19317593, doi:10.3378/1534-6617-80.4.335 
• Endicott, SY; P, SY; Ho (2008), "A Bayesian evaluation of human mitochondrial substitution rates", Am. J. Hum. Genet., 82 (4): 895–902, PMC 2427281 , PMID 18371929, doi:10.1016/j.ajhg.2008.01.019 
• Endicott, P; Ho, SY; Metspalu, M; Stringer, C (2009), "Evaluating the mitochondrial timescale of human evolution", Trends Ecol. Evol. (Amst.), 24 (9): 515–21, PMID 19682765, doi:10.1016/j.tree.2009.04.006 
• Excoffier, L; Yang, Z (1999), "Substitution rate variation among sites in mitochondrial hypervariable region I of humans and chimpanzees", Mol. Biol. Evol., 16 (10): 1357–68, PMID 10563016 
• Felsenstein, J (1992), "Estimating effective population size from samples of sequences: inefficiency of pairwise and segregating sites as compared to phylogenetic estimates", Genet. Res., 59 (2): 139–47, PMID 1628818, doi:10.1017/S0016672300030354 
• Gonder, MK; Mortensen, HM; Reed, FA; de Sousa, A; Tishkoff, SA (2007), "Whole-mtDNA genome sequence analysis of ancient African lineages", Mol. Biol. Evol, 24 (3): 757–68, PMID 17194802, doi:10.1093/molbev/msl209 
• Ingman, M; Kaessmann, H; Pääbo, S; Gyllensten, U (2000), "Mitochondrial genome variation and the origin of modern humans", Nature, 408 (6813): 708–13, PMID 11130070, doi:10.1038/35047064 
• Kaessmann, H; Pääbo, S (2002), "The genetical history of humans and the great apes", J. Intern. Med., 251 (1): 1–18, PMID 11851860, doi:10.1046/j.1365-2796.2002.00907.x, archived from the original on 2012-12-09, retrieved 2012-06-03 
• Loewe, L; Scherer First1 = S, Siegfried (1997), "Mitochondrial Eve: The Plot Thickens", Trends in Ecology & Evolution, 12 (11): 422–3, doi:10.1016/S0169-5347(97)01204-4 
• Maca-Meyer, N; González, AM; Larruga, JM; Flores, C; Cabrera, VM (2001), "Major genomic mitochondrial lineages delineate early human expansions", BMC Genet., 2: 13, PMC 55343 , PMID 11553319, doi:10.1186/1471-2156-2-13 
• Nielsen, R; Beaumont, MA (2009), "Statistical inferences in phylogeography", Mol. Ecol., 18 (6): 1034–47, PMID 19207258, doi:10.1111/j.1365-294X.2008.04059.x 
• Oppenheimer, Stephen (2004), The Real Eve: Modern Man's Journey Out of Africa, New York, NY: Carroll & Graf, ISBN 0-7867-1334-8 
• Parsons, TJ; Muniec, DS; Sullivan, K; Woodyatt, N; et al. (1997), "A high observed substitution rate in the human mitochondrial DNA control region", Nat. Genet., 15 (4): 363–8, PMID 9090380, doi:10.1038/ng0497-363 
• Soares, P; Ermini, L; Thomson, N; Mormina, M; Rito, T; Röhl, A; Salas, A; Oppenheimer, S; Macaulay, V (2009), "Correcting for purifying selection: an improved human mitochondrial molecular clock", American Journal of Human Genetics, 84 (6): 740–59, PMC 2694979 , PMID 19500773, doi:10.1016/j.ajhg.2009.05.001 
• Schaffner, SF (2004), "The X chromosome in population genetics", Nat Rev Genet, 5 (1): 43–51, PMID 14708015, doi:10.1038/nrg1247 
• Takahata, N (1993), "Allelic genealogy and human evolution", Mol. Biol. Evol., 10 (1): 2–22, PMID 8450756 
• Vigilant, L; Pennington, R; Harpending, H; Kocher, TD; Wilson, AC (1989), "Mitochondrial DNA sequences in single hairs from a southern African population", Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A., 86 (23): 9350–4, PMC 298493 , PMID 2594772, doi:10.1073/pnas.86.23.9350 
• Vigilant, L; Stoneking, M; Harpending, H; Hawkes, K; Wilson, AC (1991), "African populations and the evolution of human mitochondrial DNA", Science, 253 (5027): 1503–7, PMID 1840702, doi:10.1126/science.1840702 
• Watson E, Forster P, Richards M, Bandelt HJ (1997), "Mitochondrial footprints of human expansions in Africa", Am. J. Hum. Genet., 61 (3): 691–704, PMC 1715955 , PMID 9326335, doi:10.1086/515503  CS1 maint: Multiple names: authors list (link)

Сылтамалар

• Population Bottlenecks and Volcanic Winter
• 1998 article based on news release regarding Ambrose's paper 2007 елның 7 гыйнвар көнендә архивланган.
• Homepage of Professor Stanley H. Ambrose
• Toba Volcano, by George Weber 2011 елның 22 апрель көнендә архивланган.
• "The proper study of mankind"—Article in The Economist
• Journey of Mankind by The Bradshaw Foundation—includes discussion on Toba eruption, DNA and human migrations]
• Geography Predicts Human Genetic Diversity ScienceDaily (Mar. 17, 2005)—By analyzing the relationship between the geographic location of current human populations in relation to East Africa and the genetic variability within these populations, researchers have found new evidence for an African origin of modern humans.
• Out Of Africa – Bacteria, As Well: Homo Sapiens And H. Pylori Jointly Spread Across The Globe ScienceDaily (Feb. 16, 2007)—When man made his way out of Africa some 60,000 years ago to populate the world, he was not alone: He was accompanied by the bacterium Helicobacter pylori...; illus. migration map.

Чыганак

en:Toba catastrophe theory