Беренче май (бәйрәм)

РУВИКИ — интернет-энциклопедия мәгълүматы
Learning.svg

Б.Н. Ельцин исемендәге китапханә материаллары

Arrow-Right.png
Library.png
Әлеге мәкаләдә Б.Н. Ельцин исемендәге Президент китапханәсе фондларыннан материаллар файдаланылды
Тулырак
Беренче май
Первомай фото.png
Төре Эшчеләр һәм профсоюз оешмалары бәйрәме
Рәсми исеме Россиядә Яз һәм Хезмәт бәйрәме
Шулай ук Хезмәт бәйрәме, Хезмәт көне, Яз һәм хезмәт бәйрәме, Хезмәт ияләренең халыкара теләктәшлек көне
Әһәмияте ССРБ һәм Россия Федерациясендә Бөтен дөнья эшчеләренең бөек бәйрәм көне
Кабул ителгән Хеймаркетка Чикаго фетнәсе корбаннары истәлегенә Икенче интернационалның Париж конгрессы тарафыннан (1889 елның июле).
Уздырыла Халыкара бәйрәм
Дата 1 май
Бәйрәм чаралары демонстрацияләр, митинглар
Бәйле Хеймаркеттагы Чикаго фетнәсе

Беренче май (яки Хезмәт көне, Яз һәм хезмәт бәйрәме, рус. Пе́рвое ма́я) — халыкара бәйрәм, дөньяның күп илләрендә ел саен 1 майда билгеләп үтелә. Бәйрәмнең барлыкка килүе 1886 елның 4 маенда Хеймаркет мәйданында узган Чикагодагы эшчеләр демонстрациясе[ru] белән бәйле. 1890 елда Россиядә беренче тапкыр хезмәтчәннәрнең Халыкара теләктәшлек көне буларак уздырыла[1]. Һәр илдә бәйрәм итү көне төрле, гадәттә, ял көненә туры килә.

2025 елда Россиядә Яз һәм хезмәт бәйрәме пәнҗешәмбе көнне билгеләп үтелә. Россиялеләр бәйрәм уңаеннан якшәмбегә кадәр (1-4 май) ял итә[2].

Килеп чыгышы тарихы

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Беренче май XIX гасыр уртасында, төп таләпләрнең берсе буларак — сигез сәгатьлек эш көне кертелүне күрсәткән эш хәрәкәтендә барлыкка килә.

Сигез сәгатьлек эш көне таләбе белән беренче булып 1856 елның 21 апрелендә Австралия эшчеләре чыгыш ясый[3]. Шуннан бирле бу бәйрәм Австралиядә ел саен уздырыла башлый.

Эшкә сигез сәгать. Ялга сигез сәгать. Үзебез теләгән нәрсәгә сигез сәгать! — Америка Кушма Штатларындагы забастовкаларда катнашучыларның шигаре (1886 елның 1 мае)[4].

1886 елның 1 маенда Америка Кушма Штатлары һәм Канадада анархик оешмалар тарафыннан берничә митинг һәм демонстрация оештырыла.

Австралия эшчеләре үрнәгендә 1886 елның 1 маенда АКШ һәм Канада анархия оешмалары берничә митинг һәм демонстрацияләр оештырганнар[3].

1886 елның 4 маенда Чикагодагы демонстрациядә алты демонстрант — Август Спис, Альберт Парсонс, Адольф Фишер, Джордж Энгельман, Луис Лингг, Михаэль Шваб, Сэмюэл Филден и Оскар Неебе һәлак була[5]. Икенче көнне полициянең шәфкатьсез гамәлләренә каршы протест белдерүләр барышында ыргытылган бомба шартлау нәтиҗәсендә сигез полиция хезмәткәре үтерелә, кимендә 50 кеше яралана һәм аннан соңгы атышуда ким дигәндә дүрт эшче яралана (кайбер мәгълүматлар буенча, илле кеше үтерелгән һәм яраланган, берничә дистә кеше яраланган. Шартлауны оештыруда гаепләнеп, сигез эшче-анархистны асарга хөкем итәләр, аларның өчесенә, гаепләүнең төп шаһиты, гомумән барлык гаепләнүчеләргә яла ягуын таныгач, үлем 15 ел каторгага хөкем карары белән алыштырыла.

1889 елның июлендә II Интернационалның Париж конгрессы[ru] тарафыннан һәлак булган анархистлар истәлегенә «Бөтендөнья эшчеләренең теләктәшлек көне» игълан ителә. Бу көнне демонстрацияләр үткәрелә, биредә сигез сәгатьлек эш көне таләп ителә, шулай ук социаль таләпләр дә күтәрелә[6][7]. Бәйрәм итү көне алдыннан эшчеләр тарафыннан 1890 елның 1 маена забастовка планлаштырыла[3].

Барлык илләрнең социаль-демократик партия оешмалары һәм профсоюзлары 1 майда сигез сәгатьлек эш көнен канун буенча билгеләргә, пролетариатның сыйнфый таләпләрен һәм гомуми тынычлыгын саклап чыгыш ясарга тиеш, дип 1904 елгы II Интернационалның алтынчы конференциясендә белдергән[8]. 1 майда барлык илләрнең пролетар оешмалары эшчеләргә зыян китермичә, эшне туктатырга тиеш, — II Интернационалның Париж конгрессы карары[8].

1890 елда, 8 сәгатьлек эш көне кертүне таләп итеп, демонстрацияләр Германия, АКШ, Дания, Бельгия, Австро-Венгрия, Италия, Испания, Франция, Норвегия һәм Швеция илләрендә уза[9].

1891 елда, ll Интернационалның Брюссель конгрессы карарына ярашлы, һәр илгә бу көнне бәйрәм итү датасын һәм формасын мөстәкыйль сайлау хокукы бирелә[9].

Россия империясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1890 елда «Беренче май» (Маевка) бәйрәме Россиядә һәм Варшавада хезмәт ияләренең халыкара теләктәшлек көне буларак беренче тапкыр билгеләп үтелә. Бәйрәм барышында 10 мең эшче катнашында забастовка үткәрелә[7]. 1891 елда Санкт-Петербургта Михаил Бруснев җитәкчелегендә 200 гә якын революционер беренче легаль булмаган маевка оештыра[10].

1897 елдан бәйрәм сәяси характер ала. 1 майда эшчеләрнең массакүләм эш ташлаулары һәм демонстрацияләре үткәрелә[7].

1903 елда, Петербург һәм Мәскәүдән кала, май демонстрацияләре Тверь, Тула, Самара, Харьков, Одесса, Тифлиста һәм Россия империясенең башка шәһәрләрендә уза[11]. «Самодержавие бетсен!», «Яшәсен республика!», «Патша юк булсын!», «Яшәсен инкыйлаб!»[12].

1912 елдан 1914 елга кадәр демонстрациягә 500 меңнән күбрәк эшче, солдат, матрос һәм крестьян чыга[11].

1917 елда, Февраль инкыйлабыннан соң, урамнарда миллионлаган эшчеләр җыела[11]. Петроградта демонстрация Марс кырында уза, төп чыгыш ясаучы — Александ Керенский.

Большевикларның лозунглары[7]:

  • «Министр-капиталистлар юк булсын»;
  • «Барлык хакимият Советларга»;
  • «Империалистик сугышлар юкка чыксын!».

Беренче май җәмгыятьнең социалистик төзелеше өчен һәм һәртөрле изүләргә каршы көрәш өчен бер кардәшлек союзына берләшкән эшчеләр бәйрәме булып санала, — диде В. И. Ленин[8].

РСФСР 1әм ССРБ[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1917 елда, Октябрь инкыйлабы тәмамлангач, «Интернационал көне» бәйрәме рәсми рәвештә гамәлгә куела[13].

1918 елда Мәскәүдә Ходынка кырында беренче хәрби парад уздырыла, соңыннан парадлар Кызыл мәйданда уздырыла башлый[12].

1918 елдан, Россия Совет Федератив Социалистик Республикасының хезмәт кануннары кодексына ярашлы, 1 май — ял көне итеп билгеләнә[14]. 1928 елның 23 апреленнән Совет Социалистик Республикалар Берлегенең Халык Комиссарлары Советы Үзәк сайлау комитетының «Интернационал көненә багышланган бәйрәм көннәре һәм махсус ял көннәре турында»гы карары нигезендә 2 май бәйрәмнең икенче көне дип билгеләнә[15].

Сарай мәйданында 1 майны бәйрәм итү. 1918 ел. Санкт-Петербургның үзәк дәүләт кинофотофонодокументлар архивы

Түбәндәге чаралар үткәрелә[11]:

  • 1 май — хезмәтчәннәрнең демонстрацияләре һәм хәрби парадлар.
  • 2 май — Маёвкалар.

Советлар Союзында эшчеләр май бәйрәмендә капиталистик илләрдәге хезмәтчәннәрнең инкыйлаби көрәшенә, милли азатлык хәрәкәтенә теләктәшлек, бөтен көчләрен тынычлык өчен, коммунистик җәмгыять төзү өчен көрәшкә бирергә тәвәккәллек белдерәләр, — дип чыгыш ясаган Л.И. Брежнев[8].

Лозунглар[4]:

  • «Хезмәт кешесенә дан!»;
  • «Тынычлык! Хезмәт! Май!»;
  • «Ленин васыятьләренә тугърылык!»;
  • «Яшәсен 1 май!».

Демонстрацияләр барлык союздаш республикаларда да уздырыла[11]:

  • хезмәтчәннәрнең оештырылган колонналарының марш музыка белән озатылган демонстрацияләре. Төп тантана Мәскәүнең Кызыл мәйданында уза;
  • тавыш көчәйткечләр буенча дикторлар сәламли һәм сәяси лозунглар укый;
  • административ биналар янында мөнбәрләр куела, биредә Советлар Союзы Коммунистлар партиясе җитәкчеләре һәм хөкүмәт вәкилләре демонстрациячеләрне сәламли;
  • җирле һәм үзәк теле- һәм радиоканаллар буенча трансляция алып барыла.

1933 елда Мәскәүнең Кызыл мәйданында 1 майда авиация парады уза[11]. АНТ-20 «Максим Горький», И-16 һәм башка очкычлар күрсәтелә. Әлеге традиция ССРБның башка шәһәрләрендә дә кертелә[11].

Бөек Ватан сугышы елларында хәрби атлаулар һәм парадлар үткәрелмәгән[9].

1956 елда беренче тапкыр Мәскәүдән Кызыл мәйданда Беренче май демонстрациясе белән телевизион репортаж күрсәтелә[9].

1970 елларда бәйрәмнең атамасы «Хезмәтчәннәрнең халыкара теләктәшлек көне» дип үзгәртелә[11].

Эшчеләр байраклар һәм транспарантлар белән массакүләм йөрешләрдә катнаша.

1990 елның 1 маенда ССРБда соңгы рәсми Беренче май демонстрациясе уза, шул ук вакытта демократик хакимият тарафдарларының советларга каршы лозунглар белән рәсми булмаган йөреше үтә[11].

1991 елның 1 маенда Кызыл мәйданда бәяләрне күтәрүгә каршы митинг була. Чараны Мәскәү профсоюзлар федерациясе һәм Ирекле һәм бәйсез профсоюзлар ассоциациясе оештыра. Мавзолей мөнбәрендә М. С. Горбачев, А. И. Лукьянов һәм башкалар чыгыш ясый[16].

Энгельс шәһәрендә 1 май митингы. 1932 ел
Күмәк хуҗалык газеты. — Венев, шәһәр (Тула өлкәсе). 1941, № 68 (1774) (1 май).

Демонстрантларның лозунглары[16]:

  • «Индексация турында канун таләп итәбез!»;
  • «Без балалар товарларының кыйммәтләнүенә каршы»;
  • «Парламентчылар — хезмәтчәннәрне социаль яклауны тәэмин итәргә!»;
  • «Хезмәт көче лаеклы бәяләнсен!»;
  • «Икътисадны җимерсәк — барыбыҙ да һәлак булабыз!»
  • «Сату һәм хезмәт күрсәтүләрдән 5 % салымны гамәлдән чыгарырга!» һәм башкалар.
«1 май бәйрәме белән!» (совет открыткасы)

Советтан соңгы Россия[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1992 елда Хезмәтчәннәрнең халыкара теләктәшлек көне «Яз һәм хезмәт бәйрәме» итеп үзгәртелә[7].

1993 елда берничә 1 май митингын Милли коткару фронты, Хезмәт Мәскәве, Россия Федерациясе Коммунистлар партиясе оештыра. 1 майда Ленин проспектында демонстрациячеләр һәм Махсус билгеләнештәге мобиль отряд бәрелешкән, аның барышында 150 кеше зыян күргән[17][18].

Социаль-сәяси лозунглар[19][20]:

  • «Банкротлар хөкүмәте — отставкага!»;
  • «БЕЗ СЕЗНЕҢ кризис өчен түләргә теләмибез!»;
  • «Самоорганизация! Самоуправление! Үз-үзеңне яклау!» һәм башкалар.
Бәйрәм демонстрациясендә катнашучылар. 1990 еллар

2002 елдан Новосибирскта «Монстрация» иҗади акциясе оештырыла башлый. Соңгы акция 2019 елда уза. 2004 елда кабул ителгән канунга ярашлы, 2 май — эш көне дип игълан ителә[11]. Мәскәүдә җирле Профсоюзлар федерациясе йөреше, сәяси фиркаләр митинглары уза.

2009 елда профсоюзлар, партияләр һәм төрле юнәлештәге иҗтимагый оешмалар тарафыннан сәяси акцияләр оештырыла. Мәсәлән, «Бердәм Россия» партияләреннән (Россиянең Бәйсез профсоюзлар федерациясе һәм Бердәм Россиянең Яшь гвардиясе белән берлектә), «Гадел Россия», «КПРФ», «Яблоко», «Солидарность», ЛДПР һәм «Автономное дейстаие»[21]. Чараларда түбәндәге лозунглар яңгырый[21]:

  • «Путин планы — Җиңү планы!»;
  • «Пенсионерларга — өстәмә ташламалар»;
  • «Гаиләдә өч бала — норма!».

2013 елда президент Владимир Путин «Россия Федерациясенең Хезмәт Герое» дигән мактаулы икем булдыра. Ул Социалистик Хезмәт Герое исеменең аналогы булып тора. Кагыйдә буларак, Хезмәт Герое исемен тапшыру Яз һәм хезмәт бәйрәменә туры китерелә. 2013 елда Мәскәүдә 100 меңнән күбрәк кеше демонстрациядә катнаша[22].

2014 елда профсоюз төркемнәре әгъзалары тарафыннан беренче массакүләм йөреш уздырыла, ул илнең күп кенә шәһәрләрендә үтә[4]. 1 майда Мәскәүнең 50 якын мәйданчыгында 92 чара уздырыла.

2016 елда Россиянең кайбер төбәкләрендә 1 май йөрешләре һәм митинглары, Олы көн бәйрәме белән туры килү сәбәпле, үткәрелми[23].

2018 елда бәйрәм йөрешләрендә 3 миллионга якын кеше катнаша[11]. «Лужники» олимпия комплексында җәйге сезон башлана. Профессионаллар мотоциклларда, велосипедларда һәм самокатларда трюклар ясыйлар. Горький паркында бию парады, Октябрьнең 50 еллыгы паркында Чәчәкләр балы оештырыла. Кызыл мәйданда профсоюзларның традицион йөреше уза. 2020-2022 елларда массакүләм чаралар COVID-19 коронавирус авыруы аркасында онлайн форматта үтә[11]: катнаушчылар социаль челтәрләрдә байраклар һәм плакатлар тотып төшкән фотосурәтләрен урнаштыра[11].

2023 елда Мәскәүдә 200 дән күбрәк чара — концертлар, остаханәләр, урамда театральләштерелгән тамашалар, фәнни тамашалар, квизлар, музыкаль төркемнәр чыгышлары уза. Самарада «Гитара в строю» халыкара җыр фестивале үткәрелә[24].

Чаралар исемлеге:

  • «Тынычлык! Хезмәт! Май!» митинг-концерты;
  • Россиянең «Гренада» халык ансамбле һәм Джим МакРэйя (Шотландия) чыгышлары;
  • «Төнге бүреләр» мотоклубы катнашында автомотоузыш;
  • Дан Монументына чәчәкләр салу.

Куйбышев мәйданында оештырылган фестиваль шәһәрчегендәге чаралар[24]:

  • тематик күргәзмәләр;
  • арт-инсталляция;
  • виртуаль музейлар;
  • остаханәләр;
  • дәресләр;
  • уен һәм иҗади мәйданчыклар.

Опера һәм балет театрында симфоник оркестр чыгыш ясый, биредә дирижерлар Крейг Робертс, Сашо Гачник (Словения), Франсуа Модеме (Франция) катнаша[24]. «Художественный» кинотеатрында «Ржев» фильмы халыкка тәкъдим ителә[24].

Ачык мәйданчыкларда түбәндәге төркемнәр чыгыш ясый[24]:

  • «Декабрь»;
  • «Зверобой»;
  • LiberArte (Никарагуа);
  • Rastrelli Cello Quartet (Германия).

2024 елда Мәскәүдә «Труд крут» Бөтенроссия хезмәт акциясе кысаларында халык хуҗалыгы казанышлары күргәзмәсендә «Май! Труд крут!» йөреше уза. Чараны «Россия студентлар отрядлары» һәм Яшьләр эшләре буенча федераль агентлык үткәрә[25]. 248 нче китапханәдә «Чәчәк ат, Беренче май» программасы оештырыла, чара кунаклары караокеда тематик җырлар җырлый[25].

Җиңү мәйданында — трофей техникасы күргәзмәсе, Сокольники паркында — рок-фестиваль, Горкий паркында йөгерү марафоны, экскурсияләр, бию мәйданчыклары эшли[26].

«Эрмитаж» паркында «Мәдәни пикник» үткәрелә, симфо-джаз концерты, балет, актёрлык осталыгы дәресләре, лекцияләр уздырыла.

Татарстанда[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

2025 елның 1 маенда Татарстанда, Җиңүнең 80 еллыгы уңаеннан, «Фидакарь хезмәт — лаеклы Җиңү» лозунгы белән бәйрәм чаралары уза. Республиканың кайбер шәһәрләрендә һәм муниципаль район үзәкләрендә массакүләм акцияләр үткәрелә[27].

Башка илләрдә бәйрәм итү традицияләре

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Барселонада Беренче май демонстрациясе. Фото авторы: Quique Garca. 2024 ел
Владимир Ленин портреты белән Шри-Ланка фронт социалистик фиркасе әгъзалары. Коломбо, Шри-Ланка. 2024 ел. Фото авторы: Eranga Jayawardena
  • 1 майда Англиядә күп шәһәрләрдә тасмалар белән бизәлгән «Май агачы» куела һәм халык күңел ачулары уза[28].
  • Азиядә демонстрацияләр, концертлар, ярминкәләр, фестивальләр оештырыла, азиялеләр бәйрәмне гаиләләре белән өйдә үткәрә[4].
  • Африкада профсоюз оешмалары вәкилләре тарафыннан концертлар оештырыла. Төрле торак пунктларда күргәзмәләр уза, аларда җирле осталарның эшләнмәләре тәкъдим ителә[4].
  • Бразилиядә Яз һәм хезмәт бәйрәме — «Dia do Trabalho» («Хезмәт көне») дип атала[29]. Бу көн хезмәтчәннәрнең халыкара теләктәшлек билгесе буларак билгеләп үтелә. 1 майда гадәттә митинглар, парадлар үткәрелә. Күңел ачу һәм профсоюз чаралары, пикниклар һәм футбол уеннары оештырыла[12].
  • 1 майда Белоруссиядә Профсоюзлар федерациясе оештырган рәсми митинглар, күңел ачу һәм гаилә чаралары, маевкалар, профсоюз активистларын һәм хезмәт ветераннары өчен чаралар үткәрелә[30].
  • Германиядә 1 май — der Tag der Arbeit («Хезмәт көне»). Das Maibaum — тасмалар һәм чәчәкләр белән бизәлгән агач багана кую традициясе бар. Мәйданнарда борынгы риваятьләр мотивлары буенча спектакльләр куела. Агач багана урнаштыру чарасы төрле парадлар, уеннар, күңел ачулар һәм традицион немец колбасаларын ашау белән үрелеп барыла. Германиянең төньяк өлешендә азык-төлекне, эчемлекләрне һәм балалар өчен кечкенә бүләкләрне кул арбаларына төяп, гаилә пикнигына бару традициясе бар[31]. 1 майда Берлинда радикаль сул төркемнәр һәм полиция демонстрациячеләр арасында бәрелешләр була[32].
  • 1 майда Гавайда «Чәчәк бәйләмнәре көне» билгеләп үтелә. Бу көнне тере чәчәкләрдән веноклар, бәйләмнәр ясала һәм милли киемнәр киеп йөрешләр оештырыла[28].
  • Грециядә балалар һәм яшүсмерләр урамга чыгып, халыкны сәламлиләр, соңрак яз символын — беренче карлыгачны эзләргә китәләр[4].
  • Берлинда Беренче май демонстрациясе, 2005 ел

    Берлинда Беренче май демонстрациясе, 2005 ел

  • ГДРның истәлек тәңкәсе, 1990 ел: 1 майның 100 еллыгы, Голландия

    ГДРның истәлек тәңкәсе, 1990 ел: 1 майның 100 еллыгы, Голландия

  • Испаниядә 1 май — Халыкара хезмәт көне. Илдә бу бәйрәм хезмәт хокуклары, хезмәтчәннәр теләктәшлеге символы. Илнең күп шәһәрләрендә хезмәтчәннәрнең хокукларын яклауга һәм хезмәт шартларын яхшыртуга багышланган митинглар, йөрешләр уза[33]. Шулай ук бу көнне хатын-кызларга беренче язгы чәчәк бәйләмнәре бүләк итү гадәте бар[4].
  • Ирландиядә дүләнәне кызыл тасмалар белән бизиләр, аның янында теләк телиләр[28].
  • 1996 елда Казахстанда «Хезмәт көне» бәйрәме гамәлдән чыгарыла. Бүгенге көндә 1 май — Казакъстан халкының бердәмлеге бәйрәме.
  • Кубада 1 май — Хезмәт көне. Шәһәрләрдә массакүләм демонстрацияләр, йөрешләр үткәрелә. Урамнарны байраклар, плакатлар, танылган революционерларның портретлары белән бизиләр[34].
  • Нидерландта 1 май рәсми ял көне булмаса да, күп кенә эш бирүчеләр үз теләкләре белән хезмәткәрләренә ял бирә[35].
  • Парагвайда ширкәт җитәкчеләре хезмәткәрләр өчен барбекю оештыра[12].
  • Дакарда 1 май көнне бертөрле киенгән демонстрациячеләр барабан, сызгырткычлар белән марш үткәрә. Парад тәмамлангач, профсоюзлар дәүләт башлыгына таләпләр язылган «шикаятьләр дәфтәре» тапшыра[9].
  • Америка Кушма Штатларында митинглар һәм манифестацияләр үткәрелә. Нью-Йоркта велойөрешләр уза[12].
  • Финляндиядә 1 май көнне студентларның язгы карнавалы үтә[36]. Бу көнне парадта катнашучыларның барысы да ак фуражкалар кия (лицейны тәмамлаган һәм чыгарылыш имтиханнарын тапшырган абитуриентларның баш киеме). Кичке сәгать алтыда студентлар алиһә Хавис Аманда һәйкәленең башына ак төстәге фуражка кидерә[36].
  • 1 майда Шри-Ланкада Халыкара хезмәтчәннәр көне билгеләп үтелә. Традиция буенча бу көнне эре профсоюз оешмалары һәм эшчеләр берләшмәләре тарафыннан оештырылган митинглар, демонстрацияләр үтә[37].

Искәрмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ 1 мая - Праздник весны и труда. Справка (2025-04-09). 5 апрель 2025 тикшерелде.
  2. ↑ Началась последняя полная рабочая неделя перед майскими праздниками. На следующей неделе будет всего три рабочих дня. РБК Life (21 апрель 2025). Мөрәҗәгать итү датасы: 23 апрель 2025.
  3. ↑ 1 2 3 Каково происхождение Первого Мая? propaganda-journal.net. Мөрәҗәгать итү датасы: 5 апрель 2025.
  4. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 1 мая 2025: суть, история и традиции Первомая, когда, где и как начали отмечать Праздник Весны и Труда. 9 апрель 2025 тикшерелде.
  5. ↑ Бессмертный К. С.. История Дня Гнева (Первомая). samlib.ru. Мөрәҗәгать итү датасы: 5 апрель 2025.
  6. ↑ Юрий. О международной манифестации 1 Мая 1890 г., I конгресс II Интернационала в Париже (14 — 21 июля 1889) [неопр.]. www.illuminats.ru. Мөрәҗәгать итү датасы: 5 апрель 2025.
  7. ↑ 1 2 3 4 5 1 мая - Праздник весны и труда. Справка (2025-04-09). 5 апрель 2025 тикшерелде.
  8. ↑ 1 2 3 4 День международной солидарности трудящихся. 9 апрель 2025 тикшерелде.
  9. ↑ 1 2 3 4 5 Первое мая: история появления праздника, традиции, как его отмечают (2023-04-27). 9 апрель 2025 тикшерелде.
  10. ↑ Роженцова, О. История 1 мая. Как отмечали в СССР и что празднуют в России. А ещё — как Первомай менял свои названия. РБК Life (27 апрель 2024). Мөрәҗәгать итү датасы: 23 апрель 2025.
  11. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 История 1 мая. Как отмечали в СССР и что празднуют в России. 9 апрель 2025 тикшерелде.
  12. ↑ 1 2 3 4 5 Ксения Эпова. 1 мая: история и традиции праздника — в статье на Zoon.ru [неопр.]. zoon.ru. Мөрәҗәгать итү датасы: 9 апрель 2025.
  13. ↑ Основные законодательные и правовые материалы. Кодекс законов о труде 1918 года. www.hist.msu.ru. Мөрәҗәгать итү датасы: 5 апрель 2025.
  14. ↑ Кодекс законов о труде 1918 года. Мөрәҗәгать итү датасы: 1 май 2015. Архивировано 1 май 2015 года.
  15. ↑ Постановление ЦИК СССР от 23.04.1928 "О праздничных днях, посвященных дню Интернационала, и об особых днях отдыха". www.consultant.ru. Мөрәҗәгать итү датасы: 6 апрель 2025.
  16. ↑ 1 2 Фильм Май тревог и надежд.. (1991). web.archive.org. Мөрәҗәгать итү датасы: 5 апрель 2025.
  17. ↑ Предварительный отчет о массовых беспорядках, имевших место в Москве 1 мая 1993 года. web.archive.org. Мөрәҗәгать итү датасы: 5 апрель 2025.
  18. ↑ Предварительный отчет о массовых беспорядках, имевших место в Москве 1 мая 1993 года. www.1993.sovnarkom.ru. Мөрәҗәгать итү датасы: 9 апрель 2025.
  19. ↑ «Долой министров-капиталистов!» Призывы и лозунги Центрального Комитета КПРФ к массовым акциям 1 и 9 мая 2009 г.. 5 апрель 2025 тикшерелде.
  20. ↑ Если хочешь лучшей жизни — выходи на демонстрацию! Лозунги и призывы ЦК КПРФ к 1 и 9 Мая. 5 апрель 2025 тикшерелде.
  21. ↑ 1 2 В Кризис.ру - экстренные новости экономики и бизнеса. Финансовый кризис, Россия кризис, причины кризиса, экономический кризис, кризис 2009. web.archive.org. Мөрәҗәгать итү датасы: 5 апрель 2025.
  22. ↑ На первомайскую демонстрацию в Москве вышли 100 тыс человек. 5 апрель 2025 тикшерелде.
  23. ↑ День святой Пасхи (20160501T0406). 5 апрель 2025 тикшерелде.
  24. ↑ 1 2 3 4 5 Приедут европейцы: посмотрите, как пройдет празднование Первомая в Самаре. 9 апрель 2025 тикшерелде.
  25. ↑ 1 2 1 мая в 2024 году: праздник весны и труда, как отмечают первомай в России и мире (2024-04-24). 9 апрель 2025 тикшерелде.
  26. ↑ Куда сходить в Москве 1 Мая: программа мероприятий (2024-04-30). 9 апрель 2025 тикшерелде.
  27. ↑ Лилиана Гарифуллина. Демонстрация 1 мая 2025 года в Казани: как принять участие, где пройдет, когда начнется. Комсомольская правда. www.kazan.kp.ru (29 апрель 2026). Мөрәҗәгать итү датасы: 30 апрель 2025.
  28. ↑ 1 2 3 1 мая — Праздник Весны и Труда, традиции и история (2024-04-08). 9 апрель 2025 тикшерелде.
  29. ↑ Праздник труда День труда в Бразилии. Оренбургское региональное телевидение (ОРТ) (20 октябрь 2023). Мөрәҗәгать итү датасы: 23 апрель 2025.
  30. ↑ Мир, труд, май: что мы празднуем 1 мая? (2021-05-01). 23 апрель 2025 тикшерелде.
  31. ↑ Гуляева, К. 1 мая – День труда в Германии. Deutsch online (30 апрель 2024). Мөрәҗәгать итү датасы: 24 апрель 2025.
  32. ↑ Umbruch-Bildarchiv Fotos und ein Video zum 1. Mai 2002 in Berlin. www.umbruch-bildarchiv.de. Мөрәҗәгать итү датасы: 5 апрель 2025.
  33. ↑ Día de los trabajadores: история и традиции в Испании. Españalandia (2024). Мөрәҗәгать итү датасы: 23 апрель 2025.
  34. ↑ May Day in Havana. Cubagrouptour (2024). Мөрәҗәгать итү датасы: 23 апрель 2025.
  35. ↑ Почему в Нидерландах 1 мая не является выходным днем: исторический контекст [неопр.]. Новости Нидерландов. Мөрәҗәгать итү датасы: 23 апрель 2025.
  36. ↑ 1 2 aucor. Первое мая в Финляндии – праздник весны - Это Финляндия (2015-04-27). 5 апрель 2025 тикшерелде.
  37. ↑ 1 мая – Международный Праздник Трудящихся. Туроператор «Кайлаш». Мөрәҗәгать итү датасы: 23 апрель 2025.

Сылтамалар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Әдәбият

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чыганак — https://tt.ruwiki.ru/w/index.php?title=Беренче_май_(бәйрәм)&oldid=9879641