Самар

РУВИКИ — интернет-энциклопедия мәгълүматы
Самар
рус. Самара
Байрак[d]Илтамга[d]
Flag of Samara.svgФайл:Coat of Arms of Samara (Samara oblast).svg
Монда җирләнгәннәр төркеме Категория:Похороненные в Самаре[d]
Почта индексы 443000–443999
... хөрмәтенә аталган Самар
КЛАДР коды 6300000100000
Хөкүмәт башлыгы Лапушкина Елена Владимировна[d][1]
SEO_description Самара — изучайте подробную и систематизированную информацию в интернет-энциклопедии РУВИКИ и Самара — изучайте подробную и систематизированную информацию в интернет-энциклопедии РУВИКИ
Мәйдан
Бүләкләр
Ленин ордены Октябрь Инкыйлабы ордены
Сурәт
Феноменның икътисады экономика Самары[d]
Сәгать поясы UTC+04:00
Административ үзәк булып тора Идел районы[3] и Городской округ Самара[d][3]
Рәсми веб-сайт

samadm.ru(рус.)

Халык саны
Административ-территориаль берәмлек Городской округ Самара[d][3]
Дәүләт
Кардәш шәһәр Стара-Загора, Штутгарт, Копер[d], Палермо, Сент-Луис[5][6], Калининград, Гомель и Сәмәрканд
Нигезләнү датасы 1586
Административ бүленеше Самарның Куйбышев районы, Самарның Самар районы, Самарның Ленин районы, Самарның Тимер юл районы, Самарның Октябрь районы, Самарның Совет районы, Самарның Сәнәгый районы, Самарның Киров районы и Самарның Красная Глинка районы
Җирле телефон коды 846
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек 100
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы Идел и Самар
Рәсми исем азәри. Kuybışev
Дөнья кисәге Европа
SEO_title Самара — Рувики: Интернет-энциклопедия и Самара — Рувики: Интернет-энциклопедия
Логотип РУВИКИ.Медиа Самар РУВИКИ.Медиада

Самар — Россиянең зур шәһәре, Идел елгасы буенда урнашкан. Зурлыгы буенча Россиянең дүртенче шәһәре. Шәһәрдә зур татар оешмалары бар.

Халык саны — 1 164 896 кеше, буйсындырылган торак пунктлары белән — 1 165 025 кеше.[7]

2020 елның 2 июленнән — «Хезмәт даны шәһәре»[8].

География

Шәһәр Самар борылышы каршында, Сук елгалар тамаклары арасында урнашкан. Көнчыгыштан көнбатышка озынлыгы — ~20 км, төньяктан көньякка озынлыгы — ~50 км.[9]

Самардан эре шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча)
Тольятти ~ 79 км
Сембер ~ 242 км		 Мәләкәс ~ 157 км
Казан ~ 441 км		 Яр Чаллы ~ 386 км
Уфа ~ 463 км
Пенза ~ 444 км
Саранск ~ 470 км
Җилләр розасы
 Магнитогорски ~ 775 км
Чиләбе ~ 880 км
Сарытау ~ 484 км
Волгоград ~ 853 км		 Казакъстан байрагы Җаек ~ 246 км
Казакъстан байрагы Атырау ~ 751 км		 Ырынбур ~ 407 км
Орск ~ 674 км

Сәгать поясы

Map of Russia - Moscow time zone.svg

Самар халыкара стандарт буенча Samara Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +4:00 гә тигез.

Климат

  • Уртача еллык температура — +5,6 °C
  • Уртача еллык җил тизлеге — 3,3 м/с
  • Уртача еллык һава дымлылыгы — 73 %
Самар климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Абсолют максимум, °C 4,2 6,8 16,9 31,1 34,4 38,4 40,4 39,9 33,8 26,0 14,8 7,3 40,4
Уртача максимум, °C −6,8 −6,1 0,4 12,1 20,8 25,4 26,9 25,0 18,6 9,9 0,1 −5,4 10,1
Уртача температура, °C −10,1 −9,8 −3,5 6,9 14,8 19,6 21,4 19,2 13,2 5,8 −2,4 −8,3 5,6
Уртача минимум, °C −13,1 −13,1 −7 2,6 9,4 14,4 16,3 14,2 8,9 2,7 −4,7 −11 1,6
Абсолют минимум, °C −43 −36,9 −31,4 −20,9 −4,9 0,5 5,4 2,0 −3,4 −15,7 −28,1 −41,3 −43
Явым-төшем нормасы, мм 50 41 33 38 36 57 58 47 43 53 51 50 557

Тарих

Самар, XVII гасыр (гравюра)

Беренче тапкыр 1361 елда телгә алына; 1376 елда Италия сәүдәгәрләре, Франческо һәм Доменико Пициганилар тарафыннан төзелгән картада «Samar (Самар)» атамасы астында күрсәтелә.[10]

Рәсми нигезләү датасы 1586 ел булып санала, шул елда Фёдор Иоаннович патша боерыгы буенча Григорий Засекин кенәзе тарафыннан «караклардан» һәм казаклардан саклану өчен Самарны ныгытма буларак нигезләнгән.

"Сталин бункеры"на керү

1688 елда Самарга шәһәр статусы бирелә.

Степан Разин баш күтәрүчеләре, ә 1773 елда Емельян Пугачёв җитәкчелек иткән баш күтәрүчеләре тарафыннан алына.

1780 елдан — Сембер губернасы составына керүче Самар өязе үзәге, 1851 елдан — Самар губернасы үзәге. 1877 елда Самарга беренче поезд килә.

1917 елда Самарда совет хакимияте урнаштырыла. 1918 елның июнендә шәһәр чехословаклар һәм урындагы баш күтәрүчеләр тарафыннан алына, шәһәрдә Оештыручылар җыены әгъзалары комитеты оештырыла. 1918 елның ноябрьдә совет хакимияте торгызыла.

1928 елдан Урта Идел өлкәсе үзәге булып торган. 1935 елдан шәһәргә совет дәүләт һәм партия эшлеклесе Валериан Куйбышев хөрмәтенә Куйбышев исеме кушыла.

Бөек Ватан сугышы вакытында шәһәргә ССРБ Хөкүмәте, ССРБ Югары советы, дипломатик вәкиллекләре, эре мәдәният учрежденияләре (мәсәлән, Зур театры, Мосфильм) эвакуацияләнәләр.

1991 елда шәһәргә тарихи исем кайтарыла.

Халык

Халык саны
1646[11]1670[11]1811[12]1840[12]1851[11]1856[12]1863[12]1875[11]
317↗700↗4400↗13 700↗14 920↗24 400↗34 100↗54 722
1897[11]1900[11]19111913[12]1914[12]19231926[13]1931[12]
↗91 672↗109 640↗153 200↘106 800↗143 800↗147 400↗176 000↗222 300
1939[13]1943[11]1956[14]1959[15]196219671970[16]1973
↗390 000↗640 000↗760 000↗806 356↗881 000↗992 000↗1 044 849↗1 117 000
19761979[17]1982198619871989[18]19921996
↗1 162 000↗1 216 233↗1 243 000↗1 267 000↗1 280 000↘1 254 460↘1 239 200↘1 208 300
1998200020012002[19]20032004[20]2005[20]2006[20]
↘1 160 300↘1 156 100↘1 143 600↗1 157 880↗1 157 900↗1 161 700↘1 150 900↘1 143 300
2007[20]2008[20]2009[20]2010[21]2011[20]2012[22]2013[23]2014[24]
↘1 138 994↘1 135 422↘1 134 716↗1 164 685↗1 166 710↗1 169 184↗1 171 598↗1 172 348

Милли состав

Милләт 2002[25] 2010[26]
руслар 88,3 % 89,5 %
татарлар 3,4 % 3,6 %
украиннар 1,8 % 1,1 %
мордва 1,6 % 1,1 %
чуашлар 1,3 % 1,1 %

Эчке бүленеш

Samara with disctricts.svg
  1. Куйбышев районы
  2. Самар районы
  3. Ленин районы
  4. Тимер юл районы
  5. Октябрь районы
  6. Совет районы
  7. Сәнәгый районы
  8. Киров районы
  9. Красная Глинка районы

Кардәш шәһәрләр

Партнёр шәһәрләр

Мәгариф

Мәдәният

Дин

Ислам
Православие
Яһүд дине
  • Синагога

Шәһәрдә туган күренекле шәхесләр

Шулай ук карагыз

Искәрмәләр

  1. ↑ https://samadm.ru/media/news/13216/
  2. ↑ http://www.gordumasamara.ru/sightseeing/
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 ОКТМО. 185/2016. Приволжский ФО
  4. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Bul_MO_2023.xlsx
  5. ↑ http://stlouis-samara.org/mission.html
  6. ↑ https://worldtradecenter-stl.com/st-louis-sister-cities-program/samara-russia/
  7. ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2013-02-24 
  8. ↑ Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»
  9. ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2012-01-24, retrieved 2013-02-24 
  10. ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2013-06-20, retrieved 2013-06-17 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 Самара. Первые переписи в калейдоскопе истории. Дата обращения: 1 февраль 2015. Архивировано 1 февраль 2015 года.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 Народная энциклопедия «Мой город». Самара. Дата обращения: 27 октябрь 2013. Архивировано 27 октябрь 2013 года.
  13. ↑ 13,0 13,1 Города с численностью населения 100 тысяч и более человек. Дата обращения: 17 август 2013. Архивировано 17 август 2013 года.
  14. ↑ Народное хозяйство СССР в 1956 г. (Статистический сборник). Государственное статистическое издательство. Москва. 1956. Дата обращения: 26 октябрь 2013. Архивировано 26 октябрь 2013 года.
  15. ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения: 25 сентябрь 2013. Архивировано 28 апрель 2013 года.
  16. ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения: 25 сентябрь 2013. Архивировано 28 апрель 2013 года.
  17. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения: 25 сентябрь 2013. Архивировано 28 апрель 2013 года.
  18. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность городского населения. Архивировано 22 август 2011 года.
  19. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Архивировано 3 февраль 2012 года.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 20,5 20,6 База данных "регионы Приволжского округа". Численность постоянного населения
  21. ↑ Статистический сборник «Численность и размещение населения Самарской области»
  22. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. Дата обращения: 31 май 2014. Архивировано 31 май 2014 года.
  23. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). Дата обращения: 16 ноябрь 2013. Архивировано 16 ноябрь 2013 года.
  24. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. Дата обращения: 2 август 2014. Архивировано 2 август 2014 года.
  25. ↑ 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2015-09-15, retrieved 2013-02-24 
  26. ↑ Национальный+состав+населения+Самарской области 2010, archived from the original on 2016-03-06, retrieved 2013-11-18 
  27. ↑ Словенский Копер стал партнёром Самары. — Региональное информационное агентство «Самар». Дата обращения: 20 гыйнвар 2009. Архивировано 23 август 2011 года.

Сылтамалар

Чыганак — https://tt.ruwiki.ru/w/index.php?title=Самар&oldid=9329598