Ростов-на-Дону

Ростов-на-Дону
Ростов-на-Дону
	рус. Ростов-на-Дону
Байрак[d]	Илтамга[d]
Тема җәгърафиясе	География Ростова-на-Дону[d]
КЛАДР коды	6100000100000
Хөкүмәт башлыгы	Неярохина, Зинаида Васильевна[d]
SEO_description	Ростов-на-Дону — история, население, климат, координаты, расположение на карте. Подробная информация о населённом пункте в интернет-энциклопедии РУВИКИ и Ростов-на-Дону — история, население, климат, координаты, расположение на карте. Подробная информация о населенном пункте в интернет-энциклопедии РУВИКИ
Мәйдан	348,5 км²;
Бүләкләр
Әгъзалык	Берләшкән шәһәрләр һәм җирле хакимиятләр оешмасы и Союз российских городов[d]
Феноменның икътисады	экономика Ростова-на-Дону[d]
Дәүләт	Россия;
Җирле телефон коды	863
Рәсми веб-сайт	rostov-gorod.ru(рус.) (ингл.)
Рәсми исем	рус. Ростов-на-Дону
Уникальный номер ГАР	c1cfe4b9-f7c2-423c-abfa-6ed1c05a15c5
Административ-территориаль берәмлек	Ростов өлкәсе
Сәгать поясы	UTC+03:00
Халык саны	▲1 140 487 чел. (2024);
Монда җирләнгәннәр төркеме	Категория:Похороненные в Ростове-на-Дону[d]
Кыскарулар җәдвәле аббревиатурасы	Ростов н/Д.
Нигезләнү датасы	1749
Кардәш шәһәр	Дортмунд, Гера, Волос[d], Glazgo, Ле-Ман, Мобил (Алабама), Каяани[d], Плевен[d], Чхонджу[d], Ереван, Анталия, Одесса, Донецк, Җаек, Луганск, Гомель, Севилья и Полис[d]
Административ бүленеше	Ленинский район[d], Ворошиловский район[d], Железнодорожный район[d], Кировский район[d], Октябрьский район[d], Первомайский район[d], Пролетарский район[d] и Советский район[d]
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Тын
Объектның күренешләре өчен төркем	Q104601322?
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	70 метр
Почта индексы	344000–344999
Административ үзәк булып тора	Ростов өлкәсе, Южный федеральный округ[d], Муниципальное образование «город Ростов-на-Дону»[d], Донская Советская Республика[d], Азак-Кара диңгез крае[d], Төньяк Кавказ крае[d], Донской округ[d] и Расту бүлгесе[d]
Дөнья кисәге	Европа
Шәрәфле ватандашлар төркеме	Категория:Почётные граждане Ростова-на-Дону[d]
SEO_title	Ростов-на-Дону – история, население, климат, координаты – РУВИКИ и Ростов-на-Дону – история, население, климат, координаты
	Ростов-на-Дону РУВИКИ.Медиада

Дондагы Ростов, Тындагы Растуф, Ростов-на-Дону (рус. Ростов-на-Дону) — Россиянең Европа өлешенең көньякта урнашкан шәһәр, Ростов өлкәсе һәм Көньяк федераль округы үзәге. 1749 елда нигез салына.

Шәһәрдә порт, тимер юл төене. Халык исәбе 1 115 000 кеше (2015). Машина төзелеше (авыл хуҗалыгы машиналары — «Ростсельмаш» һ.б., станоклар ясау), авиация, электротехника, радиоэлектроника, химия, җиңел (тире, күн-аяк киеме һ.б.), азык тәмлеткеч, агач эшкәртү сәнәгате.

География

Ростов Көнчыгыш Европа тигезлегендә, Тын елгасының уң ярында, Азак диңгезенннән 60 километр ераклыкта, Мәскәүдән 1226 километр көньяк-көнчыгыштарак урнашкан.


Донецк ~ 218 км Харьков ~ 489 км Сумы ~ 678 км	Луганск ~ 202 км Воронеж ~ 563 км Липецк ~ 691 км Мәскәү ~ 1092 км	Волгоград ~ 479 км Сарытау ~ 872 км
Мариуполь ~ 191 км Запорожье ~ 411 км Днепр ~ 476 км		Әлиста ~ 455 км Әстерхан ~ 773 км
Таганрог ~ 72 км Симферополь ~ 641 км Евпатория ~ 692 км Севастополь ~ 714 км	Краснодар ~ 258 км Туапсе ~ 437 км Сочи ~ 561 км	Ставрополь ~ 331 км Пятигорск ~ 509 км Владикавказ ~ 691 км

Климаты[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шәһәр климаты уртача контененталь, далалы. Уртача еллык күрсәткечләре: Уртача еллык температура — +9,9 °C, Уртача еллык җил тизлеге — 3,2 м/с, Уртача еллык һава дымлылыгы — 72%. Явым-төшемнәр саны — 650 мм.

Кыш йомшак һәм аз карлы; гыйнварның температурасы -2,9 °C, әпсәлүт минимумы шул ук айда күзәтелгән һәм ул −31,9 °C тәшкил иткән (1940).

Җәй эссе, дәвамлы һәм корылыклы, кояшлы һава өстенлек итә, июльнең урта температурасы — +23,3 °C, әпсәлүт максимумы 2010 елның августында күзәтелгән һәм ул +40,4 °C тәшкил иткән.

Ростов-на-Дону климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Абсолют максимум, °C	15,0	19,8	26,0	33,6	35,6	38,4	39,6	40,1	38,1	31,0	25,0	18,5	40,1
Уртача максимум, °C	−0,1	0,7	6,9	16,1	22,3	26,6	29,2	28,8	22,6	15,0	11,3	1,2	14,6
Уртача температура, °C	−2,9	−3,1	2,2	10,6	16,8	20,9	23,3	22,6	16,7	10,0	2,9	−1,7	9,9
Уртача минимум, °C	−5,3	−5,6	−0,9	6,1	11,4	15,8	18,0	16,9	11,8	6,2	0,3	−4	5,9
Абсолют минимум, °C	−31,9	−30,9	−28,1	−10,4	−4,3	−0,1	7,6	2,6	−4,6	−10,4	−25,1	−28,5	−31,9
Явым-төшем нормасы, мм	59	53	51	47	56	70	53	44	49	39	53	69	643

Тарих

Рәсми нигезләү датасы 1749 елның 15 декабре булып санала - шул көннне патшбикә Елизавета I фәрманы буенча Темерник тамгаханәсе нигезләнгән. Моннан соң монда порт барлыкка килә, ә 1761 елда — Изге Димитрий Ростовский хәрби кальгасе төзелә башлый. Уңайлы географик урыны Ростовның икътисади үсешенә йогынты ясаган. Үзенең 100-еллыгына шәһәрдә 15 мең кеше саналган, ә инде XX гасырда 110 меңнән артык кеше саналган.

Ростовның икътисади үсешенең нигезе сәүдәгәрлек булган. XX гасыр башында Ростовта йөздән артык ширкәт саналган. 1917 елга кадәр Ростов тышкы сәудәдә тауар сату күләме буенча Россиядә өченча урында торган. 1930 еллар азагында халык саны һәм икътисади үсеше буенча шәһәр Советлар Берлегенең ун иң эре калаларына кергән.

Бөек Ватан сугышы вакытында алман гәскәрләре Ростовны ике тапкыр яулап алганнар: 1941 елның көзендә һәм 1942 елның җәендә. Беренче тапкыр алман гәскәрләре шәһәргә 1941 елның 17 ноябрендә кергәннәр; бер атнадан соң, 28 ноябрьдә, маршал С. К. Тимошенко командованиесындагы совет гәскәрләре шәһәрне кире алганнар.

1942 елның 24 июлендә Ростовка вермахтның 17-че гаскәре кергән. Оккупация чорында нацистлар тарафыннан 40 меңнән артык кеше җәзаланган, 53 мең кеше көч белән Алманияга мәҗбүри эшләргә озатылганнар. 1943 елның 14 февралендә Тындагы Ростов алман гаскәрләрннән азат ителгән. Сугыш шәһәр зур зыян китерлгән, 270 завод һәм фабрикалардан алтысы гына сакланып калган.

1987 елдан Ростов — миллионлы шәһәр^[11].

Халык

1811^[12]	1840^[13]	1856^[12]	1897^[14]	1914^[12]	1926^[12]	1931^[12]	1939^[12]	1959^[15]	1970^[16]	1979^[17]	1989^[18]	2002^[19]	2010^[20]
~4 000	8 609	~12 600	119 476	~127 300	~327 700	~425 100	~502 900	599 542	788 827	934 095	1 019 305	1 068 267	1 089 261

Милли состав[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Милләт	1989	2002^[21]	2010^[22]
руслар	89,5%	89,0%	90,1%
әрмәннәр	3,1%	4,2%	3,4%
украиннар	3,7%	2,2%	1,5%

Агломерация[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ростов-на-Дону агломерациясе — Ростов өлкәсе территориясендә урнашкан бер үзәкле шәһәр агломерациясе. Халык саны — якынча 2,2 млн кеше (Көньяк федераль округы халкының ~15% өлеше, Ростов өлкәсе халкының ~50% өлеше). Агломерация составына Ростов-на-Дону, Азак, Аксай, Батайск, Новочеркасск, Новошахтинск, Таганрог шәһәрләре керәләр.

Административ бүленеш

Ворошилов районы
Тимер юл районы
Киров районы
Ленин районы
Октябрь районы
Беренче Май районы
Пролетариат районы
Совет районы

Фотогалерея

Шәһәр Думасы бинасы
Здание управления Северо-Кавказской железной дороги.JPG

Төньяк-Кавказдагы тимер юл Идарәсенең бинасы
MkalIopfRsE.jpg
Ростов күренеше
Покров мәйданы
Тимер юл күпере
Rostov State University.jpg

Ростов Дәүләт Университеты
Г.Ростов-на-Дону, ул.Пушкинская, 108.JPG

Пушкин урамы
Александр баганасы
Ростов күренеше
Горький исемендәге театр

Ростов яр буе урамының күренеше

Кардәш шәһәрләр

Искәрмәләр

Шулай ук карагыз

Яһүд-татар зираты

[_981a3f0369c34d63-1] ttps://rostov-gorod.ru/ourcity/aboutrostov/aboutcity/

[_25df692052573b23-2] ttps://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Сhisl_MO_01-01-2024.xlsx

[_8eaa58c7d55484fb-3] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ http://old.rostov-gorod.ru/aboutrostov/citypartners/

[_ee9f41d0daca0899-4] ttps://www.dortmund.de/de/leben_in_dortmund/internationales/staedtepartnerschaften/rostow_am_don/index.html

[_031e634f60f0506f-5] ttps://www.gera.de/sixcms/detail.php?id=17948

[_d217a766bf335ac3-6] ttps://www.glasgow.gov.uk/index.aspx?articleid=15944

[_bad895017c8e8c29-7] ttps://www.kajaani.fi/en/kajaani-international-services/sister-cities-and-twin-towns/

[_2b84a3f63aeaa3e3-8] ttps://www.pleven.bg/bg/pobratimeni-gradove/rostov-na-don-ruska-federatsiya

[_df796825580f8627-9] Αδελφοποιημένοι Δήμοι (греч.)

[_67f1b7f5af02caaf-10] ОКТМО (рус.)

[11] халык саны, миллион

[autogenerated1-12] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ http://www.mojgorod.ru/rostovsk_obl/rostovnadon/index.html

[13] Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840

[14] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=407

[15] 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[16] 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[17] 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[18] 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[19] 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[20] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus10_reg2.php

[21] 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2015-09-15, retrieved 2013-12-05

[22] Национальный состав и владение языками, гражданство. Кн.1: Статистический сборник /Ростовстат/ – Ростов н/Д, 2013 – 375 с. (PDF), archived from the original (PDF) on 2014-07-14, retrieved 2013-12-05

[B1-23] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ ¹⁴ ¹⁵ ¹⁶ ¹⁷ ¹⁸ ¹⁹ ²⁰ ²¹ бу торак пунктта яшәүче татарлар саны ясалма рәвештә киметелгән булырга мөмкин

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[1]

Русиянең 50 иң зур шәһәре
1 000 000-нан артык кеше	Мәскәү • Санкт-Петербург • Новосибирск • Екатеринбург • Казан • Нижгар • Чиләбе • Самар • Омск • Ростов-на-Дону • Уфа • Красноярск • Воронеж • Пермь • Волгоград
500 000 — 1 000 000 кеше	Краснодар • Сарытау • Төмән • Тольятти • Ижау • Барнавыл • Сембер • Владивосток • Ярыслау • Өркет • Махачкала • Хабарау • Новокузнецк • Ырынбур • Кемерово • Рәзән • Тум • Әстерхан • Пенза • Яр Чаллы • Липецк • Тула
250 000 — 500 000 кеше	Киров • Чабаксар • Калининград • Брянск • Курск • Иваново • Магнитогорски • Улан-Удэ • Тверь • Ставрополь • Акмәсҗит* • Акъяр* • Түбән Тагил • Смоленск • Белгород
Шәһәрләрнең халык саны 2010 халык исәбе буенча китерелгән. * Кырым шәһәрләренең халык саның 2012 елгы мәгълүматлары буенча китерелгән.

Татарлар саны буенча Русия торак пунктлары
> 100 мең кеше	Казан • Уфа^[1] • Яр Чаллы • Мәскәү • Түбән Кама
> 50 мең кеше	Әлмәт • Стәрлетамак^[1] • Сембер • Ижау • Чиләбе
> 25 мең кеше	Екатиринбур • Октябрьски^[1] • Ырынбур • Нефтекама^[1] • Самар • Яшел Үзән • Пирем • Азнакай • Салават^[1] • Туймазы^[1] • Петербург • Төмән • Әстерхан • Алабуга • Бөгелмә • Тольятти • Лениногорски
> 10 мең кеше	Түбән Варта • Зәй • Чистай • Магнитогорски • Омск • Дүртөйле^[1] • Нурлат • Арча • Соргыт • Тубыл • Баулы Саранск • Мәләкәс • Буа • Сарытау • Бәләбәй^[1] • Кукмара • Нижгар • Нефтеюганск • Чишмә^[1] • Пенза • Җәлил • Менделеевск • Әгерҗе • Зылатаус • Мамадыш
> 5 мең кеше	Йошкар-Ола • Волгоград • Новосибирск • Ишембай^[1] • Красноярск • Мәләвез^[1] • Актаныш • Урта Әләзән • Орски • Сызран • Сарапул • Минзәлә • Күзнәй • Яңавыл^[1] • Тум • Первоуральск • Күмертау^[1] • Учалы^[1] • Агыйдел • Байлар Сабасы • Чакмагыш^[1] • Ноябрьск • Прокопьевск • Түбән Мактама • Волжск • Балтач • Копейск • Бөре^[1] • Можга • Сарман • Мөслим • Бүздәк • Кама Аланы • Кемерово • Раевский^[1] • Түбән Тагил • Нократ Аланы • Урыссу • Дзержинск • Толбазы^[1] • Бакалы^[1] • Чаткы • Белорет • Актүбә • Биектау • Өркет • Троицк • Иске Кулаткы • Шыгырдан • Когалым • Приютово^[1] • Балык Бистәсе • Шәмәрдән • Яңа Уренгой • Ростов-на-Дону • Благовещен^[1] • Васильево • Югары Пышма • Богырыслан
Моны да карагыз: Татарлар саны буенча Балтыйк буе илләре, Украина, Казакъстан торак пунктлары ↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ ¹⁴ ¹⁵ ¹⁶ ¹⁷ ¹⁸ ¹⁹ ²⁰ ²¹ бу торак пунктта яшәүче татарлар саны ясалма рәвештә киметелгән булырга мөмкин