Чишмә (Башкортстан)

1946
Чишмә
54°35′38″ с. ш. 55°23′42″ в. д.
Ил	Россия
Район	Чишмә районы
Тарих һәм география
Нигез салына	1650
Беренче телгә алыну	1650
Мәйдан	33,67 км²
Мәркәз биеклеге	120 метр
Халык саны
Халык саны	22 358 кеше
Милли состав	татарлар, руслар, башкортлар
Санлы идентификатор
Телефон коды	834797
Почта индекслары	452170
chishmy.info
Чишмә

Чишмә — Башкортстанның Чишмә районының административ үзәге. 2010 елның 1 гыйнварына 22 358 кеше яшәгән.

Тарихи мәгълүматлар

Чишмә – Куйбышев тимер юлының әһәмиятле тимер юл станциясе. Уфадан 58 км көньяк-көнбатышрак урнашкан.

Тарих

Чишмә авылы янында Бөгелмә-Уфа тимер юлында станция буларак пәйда була. Беренче кат 1888 елда искә алына. 1946 елда шәһәр төрендәге бистә статусын ала. Биредә Куйбышев тимер юлының ике "йөреше" кушыла (көньяк һәм төньяк йөрешләр). Көньяк тарафтан Бугуруслан аша Самарга барып була, төньяк йөрештән Бөгелмә, Нурлат, Сембергә барып була.

Демография

Халык саны

1939	1959	1970	1979	1989	2002	2008
2704	↗7274	↗11 049	↗13 963	↗18 625	↗21 008	↗24 021
2009	2010	2012	2013	2014	2015	2016
↘22 096	↘21 196	↗21 272	↗21 540	↗21 923	↗21 994	↗22 008
2017	1 гый 2018	1 гый 2019	2020	2021
↗22 408	↗23 518	↘22 733	↘22 706	↘22 597

• 1917 елда хәзерге чишмә урынында ике станция була. Алар Сафар волостенә караганнар. Берсендә (станция Чишмы В.Б.ж.д) 349 кеше яшәгән, икенчесендә (станция Чишмы С.З.ж.д) – 254. Милләт буенча башлыча руслар, шулай ук алманнар, украиннар, поляклар, башкортлар һ.б.
• 1939 елны халык саны 971 тәшкил иткән,
• 1946 елда – 787
• 1959 елда - 7367.
• 2002 елда Чишмә бистәсендә 21008 кеше яшәгән. Шуларның 12013 – татар милләтеннән, ягъни бар халыкның 57,2%.

Чишмә поселогында, район җиреннән аермалы буларак, татар телендәге әдәбиятны башлыча 50 яшьтән өлкәнрәкләр укый. Яшьләр (25 яшькә кадәргеләр) татар телен белсәләр дә, татарча укый-яза белмиләр.

Социаль инфраструктура

Кунакханә, базарлар, 50 пассажир урынлы автостанция, тимер юл вокзалы, Чишмә үзәк район хастаханәсе (310 урынлык), мәдәният Сарае, сәнгатьләр мәктәбе, кушылу Сарае, кинотеатр, район китапханәсе, өч мәктәп, гимназия, профтехучилище, балалар һәм үсмерләр өчен ятимнәр йорты.

Икътисад

Чишмә бистәсендә районның төп җитештерү предприятиеләре урнашкан: көненә 4 мең тонна чөгендер эшкәртә ала торган “Чишмә шикәр заводы” ААҖ, үсемлек мае җитештерүче ААҖ “Чишмә” (куәте – көненә 500 тонна чимал). Чишмәдә төзелеш оешмалары урнашкан: «Башмодульстрой» ҖЧҖ, ҖЧҖ «Аргон», ГУП «Башкортавтодор» Чишмә ДРСУ.

Матбугат

Район газеты өч телдә чыгарыла: “Чишмә” (татарча), “Родник” (русча)(үле сылтама), “Дим буе” (башкортча)

Дин

Мәчет, чиркәү бар

Шәхесләр

• Раил Әсәдуллин (1953), БДПУ ректоры (2005—2018).
• Айрат Гаскәров (1963), РФ финанс министры ярдәмчесе.
• Шамил Ибраһимов (1922-1993), композитор.
• Зәйтүнә Илбаева (1906—1983), җырчы (лирик сопрано), педагог, БАССР атказанган артисты (1943).
• Энесса Истомина (1934), тарих фәннәре докторы
• Алия Карачурина (1996), эстрада җырчысы, "Татар моңы" һәм Рәшит Ваһапов исемендәге яшь башкаручылар конкурслары лауреаты.
• Филарит Терегулов (1945), педагогия фәннәре докторы (1993), профессор (1994). БР атказанган халык мәгарифе хезмәткәре (1997).
• Олег Фәткуллин (1933), техника фәннәре докторы.

Искәрмәләр

Сылтамалар

• Совет муниципальных образований Республики Башкортостан (рус.)

• Географическое положении Чишминского района 2010 елның 7 декабрь көнендә архивланган.(рус.)

• Р.А. Галин. Население(үле сылтама) (рус.)