Йошкар-Ола

Йошкар-Ола
Йошкар-Ола
	чирм. Йошкар-Ола
Байрак[d]	Илтамга[d]
Административ үзәк булып тора	Мари Иле, Город Йошкар-Ола[d], Йошкар-Олинский район[d], Мари Автономияле Совет Социалистик Республикасы, Чирмеш айрат өлкәсе и Чар өязе
Җирле телефон коды	8362
Почта индексы	424000–424045
Кардәш шәһәр	Сомбатһей, Бурж, Принстон (Көнбатыш Вирджиния), Әстерхан и Кемер (Анталья)
Рәсми веб-сайт	i-ola.ru
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	100 метр
Уникальный номер ГАР	0648e41c-a09b-4eac-91cd-8cf61b9ccb7b
Хөкүмәт башлыгы	Евгений Васильевич Маслов[d]
Гимн	Йошкар-Ола һимны[d]
Халык саны	▲285 042 чел. (2024);
Объектның күренешләре өчен төркем	Category:Views of Yoshkar-Ola[d]
Бүләкләр
Административ-территориаль берәмлек	Город Йошкар-Ола[d]
Мәйдан	100,39 км²;
Нигезләнү датасы	1584
Шәрәфле ватандашлар төркеме	Төркем:Йошкар-Ола шәһәренең Шәрәфле гражданнары
Дәүләт	Россия;
Рәсми тел	чирмеш теле и рус теле
Әгъзалык	Берләшкән шәһәрләр һәм җирле хакимиятләр оешмасы и Союз российских городов[d]
Сәгать поясы	UTC+03:00
Рәсми исем	чирм. Йошкар-Ола
	Йошкар-Ола РУВИКИ.Медиада

Йошкар-Ола (элеккеге исеме — Чар) (чирм. Йошкар — «кызыл», чирм. Ола — «шәһәр» — «Кызыл шәһәр», искергән чирм. Чарла, Цар-ола^[5]) – Мари Эл республикасының башкаласы.

Халык саны — 248 688 кеше, буйсындырылган торак пунктлары белән — 259 162 кеше (2010).^[6]

География

Шәhәр Кече Какшан елганың сул ягында, Мәскәүдән 743 километрга көчыгышрак урнашкан. Яшел Үзән — Яранск тимер юлында Йошкар-Ола станциясе. Шәһәр аша Р165 (Йошкар-Ола — Яранск), Р172 (Йошкар-Ола — Өрҗем), Р173 (Йошкар-Ола — Козьмодемьянск), Р174 (Йошкар-Ола — Мария Посады — Чуел), Р175 (Йошкар-Ола — Яшел Үзән — Казан), Р176 «Нократ» (Чабаксар — Йошкар-Ола — Киров — Сыктывкар) автоюллар баралар.


Петрозаводск ~ 1434 км Вологда ~ 866 км	Сыктывкар ~ 724 км Киров ~ 297 км	Березники ~ 846 км Глазов ~ 396 км
Түбән Новгород ~ 325 км Владимир ~ 576 км Мәскәү ~ 763 км		Ижау ~ 523 км Пермь ~ 669 км Екатеринбург ~ 1025 км
Чабаксар ~ 96 км Саранск ~ 418 км	Сембер ~ 317 км Самар ~ 559 км	Казан ~ 145 км Ырынбур ~ 873 км

Сәгать поясы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Йошкар-Ола һәм Мари Ил Республикасы Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +3:00 гә тигез.

Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Йошкар-Ола климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Уртача максимум, °C	−9,9	−7,5	−0,6	9,4	18,4	22,6	24,5	22,4	15,6	6,3	−1,2	−5,9	7,8
Уртача температура, °C	−13,9	−12,1	−5,4	4,6	12,2	16,5	18,7	16,5	10,8	3,2	−3,8	−9,2	3,2
Уртача минимум, °C	−17,9	−16,6	−10,1	−0,3	6,0	10,3	12,8	10,6	6,0	0,0	−6,3	−12,5	−1,5
Явым-төшем нормасы, мм	32	25	24	34	40	61	82	60	54	53	46	37	548
Чыганак: Гидрометцентр России

Тарих

Шәһәр 1584 елда Фёдор Иванович патшасы указы буенча «Царёв город на Кокшайке» (соңрак ул Царёвококшайскка әйләнә) исеме астында ныгытма буларак нигезләнә.

1708 елдан — Казан губернасы составында, 1719 елдан — аның Зөя провинциясе үзәге. 1781 елдан — Казан губернасының Чар өязе үзәге.

1856 елда шәһәрдә 5 чиркәү, 178 йорт һәм 10 лавка (кибет) булган.

1919 елда шәһәргә Краснококшайск исеме бирелә. 1920 елның июньдә, Казан губернасы юкка чыгару сәбәпле, Краснококшайск өяз белән Вятка губернасы составына кертелә; шул ук елның ноябрьдә Мари автономияле өлкәсе оештырыла, ә Краснококшайск аның административ үзәге була.

1928 елда шәһәргә Йошкар-Ола (Кызыл шәһәр) исеме кушыла. 1936—1990 елларда — Мари Автономияле Совет Социалистик Республикасы башкаласы.

1991 елдан Мари Ил Республикасы башкаласы булып тора.

Халык

1840^[8]	1856^[9]	1897^[10]	1913^[9]	1926^[9]	1931^[9]	1939^[9]	1959^[11]	1970^[12]	1979^[13]	1989^[14]	2002^[15]	2010^[6]
967	~1 200	1 658	~2 500	~4 300	~7 600	~27 200	88 744	166 073	201 371	241 601	256 719	248 688

Милли состав: руслар — 66,3%, чирмешләр — 24,7%, татарлар — 4,6%, украиннар — 2,3%, чуашлар — 0,8%.^[16]

Югары уку йортлары

Мари дәүләт университеты
Идел буе дәүләт техника институты
Регионара ачык социаль институты

Шуның өстенә, шәһәрдә башка югары уку йортларның якынча 10 филиал эшли.

Галерея

Вознесенская церковь ночью.jpg

Күккә ашу чиркәве
Ленин проспекты
Милли сәнгать галереясе бинасы
«Сомбатхей» микрорайоны

Кардәш шәһәрләр

Партнёр шәһәрләр:

Кызыклы фактлар

Йошкар-Ола — Й хәрефеннән башланган бердәнбер Россия шәһәре.
Йошкар-Ола маричадан ненецчага «Нарьян-Мар» итеп тәрҗемә ителә.

Шәхесләр

Виктор Тёмин, фотограф.

Татарлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Булат Нигъмәтуллин, җырчы, ТР атказанган артисты (2017).

Искәрмәләр

Тышкы сылтамалар

Йошкар-Ола Яндекс.Панорамаларда

[_67f1b7f5af02caaf-1] ¹ ² ОКТМО (рус.)

[_bd2776d2e2143c5b-2] ttps://www.kemer.bel.tr/en/our-cities/mari-el-cumhuriyeti-yoskar-ola1.html

[_25df692052573b23-3] ttps://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Сhisl_MO_01-01-2024.xlsx

[_b3102eb23378a0ef-4] ttp://www.i-ola.ru/userfiles/file/gen_plan_A3_2009.pdf

[5] архив күчермәсе, archived from the original on 2012-06-09, retrieved 2012-12-08

[gks.ru-6] ¹ ² архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2012-12-08

[yandex_karty-7] Яндекс.Карты [неопр.]. Яндекс.Карты. Мөрәҗәгать итү датасы: 22 сентябрь 2011.

[8] Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840

[autogenerated1-9] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ http://www.mojgorod.ru/r_marijel/joshkarola/

[10] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=476

[11] 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[12] 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[13] 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[14] 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[15] 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[16] 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2019-07-12, retrieved 2012-12-08

[B1-17] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ ¹⁴ ¹⁵ ¹⁶ ¹⁷ ¹⁸ ¹⁹ ²⁰ ²¹ бу торак пунктта яшәүче татарлар саны ясалма рәвештә киметелгән булырга мөмкин

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[1]

Мари Ил
	Шәһәрләр: Йошкар-Ола \| Волжск \| Звенигово \| Козьмодемьянск
	Районнар: Бәрәңге районы \| Волжск районы \| Звенигово районы \| Килемар районы \| Куженер районы \| Мари-Төрек районы \| Медведево районы \| Морки районы \| Оршанка районы \| Сернур районы \| Советский районы \| Таулы Мари районы \| Юрино районы \| Яңа Торъял районы
	Башка мәкаләләр:: Административ-территориаль бүленеше \| Байрак \| Герб \| Гимн \| Халык (Мари Ил татарлары)

Татарлар саны буенча Русия торак пунктлары
> 100 мең кеше	Казан • Уфа^[1] • Яр Чаллы • Мәскәү • Түбән Кама
> 50 мең кеше	Әлмәт • Стәрлетамак^[1] • Сембер • Ижау • Чиләбе
> 25 мең кеше	Екатиринбур • Октябрьски^[1] • Ырынбур • Нефтекама^[1] • Самар • Яшел Үзән • Пирем • Азнакай • Салават^[1] • Туймазы^[1] • Петербург • Төмән • Әстерхан • Алабуга • Бөгелмә • Тольятти • Лениногорски
> 10 мең кеше	Түбән Варта • Зәй • Чистай • Магнитогорски • Омск • Дүртөйле^[1] • Нурлат • Арча • Соргыт • Тубыл • Баулы Саранск • Мәләкәс • Буа • Сарытау • Бәләбәй^[1] • Кукмара • Нижгар • Нефтеюганск • Чишмә^[1] • Пенза • Җәлил • Менделеевск • Әгерҗе • Зылатаус • Мамадыш
> 5 мең кеше	Йошкар-Ола • Волгоград • Новосибирск • Ишембай^[1] • Красноярск • Мәләвез^[1] • Актаныш • Урта Әләзән • Орски • Сызран • Сарапул • Минзәлә • Күзнәй • Яңавыл^[1] • Тум • Первоуральск • Күмертау^[1] • Учалы^[1] • Агыйдел • Байлар Сабасы • Чакмагыш^[1] • Ноябрьск • Прокопьевск • Түбән Мактама • Волжск • Балтач • Копейск • Бөре^[1] • Можга • Сарман • Мөслим • Бүздәк • Кама Аланы • Кемерово • Раевский^[1] • Түбән Тагил • Нократ Аланы • Урыссу • Дзержинск • Толбазы^[1] • Бакалы^[1] • Чаткы • Белорет • Актүбә • Биектау • Өркет • Троицк • Иске Кулаткы • Шыгырдан • Когалым • Приютово^[1] • Балык Бистәсе • Шәмәрдән • Яңа Уренгой • Ростов-на-Дону • Благовещен^[1] • Васильево • Югары Пышма • Богырыслан
Моны да карагыз: Татарлар саны буенча Балтыйк буе илләре, Украина, Казакъстан торак пунктлары ↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ ¹⁴ ¹⁵ ¹⁶ ¹⁷ ¹⁸ ¹⁹ ²⁰ ²¹ бу торак пунктта яшәүче татарлар саны ясалма рәвештә киметелгән булырга мөмкин