Красноярск

Красноярск
	Торак пункт
Красноярск
Байрак	Герб
	56°00′ с. ш. 92°56′ в. д.GЯO
Ил	Русия
Тарих һәм география
Нигез салына	19 август 1628
Мәйдан	348,13 км²
Мәркәз биеклеге	287
Сәгать кушагы	UTC+07:00
Халык саны
Халык саны	973 891 кеше
Рәсми тел	рус теле
Санлы идентификатор
Телефон коды	391
Почта индекслары	660ххх
Прочее
Кардәш шәһәрләр	Улан-Батор, Унтершлайсхайм, Жилина и Рустави[d]
Бүләкләр
	[http://красноярск.рф/]
	Красноярск

Красноя́рск, Кызыл Яр^{Көнчыгыш Себернең иң эре икътисади һәм мәдәни үзәкләрнең берсе, Красноярск крае административ үзәге. Шәһәр Енисей елгасының ике ярларында урнаша.}

2019 елда Красноярскида 29нче Кышкы Универсиада үткәрелә.^[31]

2021 елның 21 маеннан ― Хезмәт даны шәһәре.^[32]

География

Красноярск урманлы дала зонасында, Урта Себер яссы таулыгы һәм Саян таулары тоташкан урынында урнашкан.


Тум ~ 586 км<br$2 />Ханты-Мансийск ~ 2828 км		Лесосибирск ~ 317 км<br$2 />Енисейск ~ 354 км
Әчинск ~ 176 км<br$2 />Кемерово ~ 526 км<br$2 />Новосибирск ~ 785 км<br$2 />Мәскәү ~ 4140 км		Братск ~ 896 км<br$2 />Нерюнгри ~ 3082 км
Дивногорск ~ 24 км<br$2 />Новокузнецк ~ 748 км<br$2 />Барнавыл ~ 1023 км<br$2 />Горно-Алтайск ~ 1076 км	Абакан ~ 423 км	Иркутск ~ 1059 км<br$2 />Улан-Удэ ~ 1498 км

Климат

Уртача еллык температура — +1,6 °C
Уртача еллык җил тизлеге — 2,3 м/с
Уртача еллык һава дымлылыгы — 68%

Бөтен метеокүзәтчелек тарихы буенча иң югары температура 1892 елда тәшкил ителгән — 36,9 °C,^[33] иң түбән 1921 елда (−41,9 °C).^[33]

Красноярск климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Абсолют максимум, °C	6,5	8,5	17,5	31,4	34,0	34,8	36,5	35,1	31,3	24,5	13,6	8,6	36,5
Уртача максимум, °C	−11,4	−8	−0,2	7,8	17,1	22,4	24,8	21,8	14,4	6,4	−3,4	−9,4	6,9
Уртача температура, °C	−15,5	−12,8	−5,7	2,5	10,9	16,2	19,1	15,7	9,9	2,0	−7,2	−13,4	1,6
Уртача минимум, °C	−19,2	−16,9	−10,1	−2,6	4,7	10,3	13,4	10,8	4,8	−1,6	−10,6	−17,1	−2,8
Абсолют минимум, °C	−52,8	−41,6	−38,7	−25,7	−11,2	−3,6	3,3	−1,2	−9,6	−25,1	−42,3	−47	−52,8
Явым-төшем нормасы, мм	18	13	16	32	45	63	76	67	50	43	38	30	491
Чыганак: «Погода и климат»

Тарих

Красноярск 1628 елда воевода Афанасий Дубенский тарафыннан Кызыл-җар (Кызыл яр) урочищесында Красноярский острог исеме астында нигезләнгән.^[34]

Шәһәр статусын Красноярск 1690 елда ала. Каланың тиз үсеше 1735 елда Себер тракты төзелешенә туры килә.

1708 елдан Себер губернасында, 1719 елдан Тубыл провинциясендә, 1724 елдан Енисей провинциясендә. 1764 елдан Иркутск губернасы, 1784 елдан Колыван наместниклыгының өяз шәһәре. 1796-1804 елларда Тубыл губернасы, 1804 елдан Тум губернасы составында. 1822 елдан — Енисей губернасы үзәге.

1856 елда Красноярскда 5 чиркәү, 1045 йорт һәм 144 лавка (кибет) булган.

Халык

1840^[35]	1856^[34]	1897^[36]	1926^[34]	1931^[34]	1939^[34]	1959^[37]	1970^[38]	1979^[39]	1989^[40]	2002^[41]	2010^[42]
6 888	26 699	~60 400	~69 300	~82 800	~186 100	412 375	648 113	796 305	912 629	909 341	973 891

Милли состав (2010): руслар — 90,8%, украиннар — 1,7%, татарлар — 1,2%.^[43]

Шәһәрдә туган танылган кешеләр

Кристина Андреева — балет биючесе, Татарстанның атказанган артисты.
Камил Тукаев (1961), театр һәм кино актеры, Россия Федерациясенең халык артисты (2022).

Шәһәрдә вафат танылган кешеләр

Роман Солнцев — язучы.

Эчке бүленеш

Тимер Юл районы
Киров районы
Ленин районы
Октябрь районы
Свердлов районы
Совет районы
Үзәк районы

Мәгариф

Файл:Krasnoyarsk Korpus SFU Web-1-.jpg

Себер федераль университетының «А» корпусының бинасы

Красноярскида 147 мәктәп, 22 ПТУ, 16 училище, 22 техникум, 29 югары уку йорт бар.

Югары уку йортлары

Себер федераль университеты
В. П. Астафьев исемле Красноярск дәүләт педагогика университеты
Красноярск дәүләт аграр университеты
В. Ф. Войно-Ясенецкий исемле Красноярск дәүләт медица университеты
Красноярск музыка һәм театр дәүләт академиясы
М. Ф. Решетнёв исемле Себер дәүләт аэрокосмик университеты
Себер дәүләт технологик университеты

Себер юридик институты
Красноярск тимер юл транспорты институты
Көнчыгыш Себер туризм институты
Красноярск дәүләт сәнгать институт
Красноярск иҗтмагый фәннәр институты
Себер эшкуарлык, идарә итү һәм психологии институты

Шуның өстәвенә, шәһәрдә башка югары уку йортларның филиаллары да эшлиләр.

Красноярск спорты

Спорт чаралары киләчәктә

2019 Кышкы Универсиада Красноярскида узачак.

Кардәш шәһәрләр

Хэйхэ, Кытай
Биньчжоу, Кытай
Уротеппа, Таҗикстан
Могилёв, Беларус

Самарканд, Үзбәкстан
Онеонта, АКШ
Цицикар, Кытай
Кремона, Италия

Галерея

Шәһәр күренеше
Шәһәр күренеше-2
Центральная часть города.jpg
Улица им. 9 МАЯ.jpg

9 Май урамы

Искәрмәләр

Тышкы сылтамалар

Красноярск Яндекс. Панорамаларда

[_e1b97e11f27d22ff-1] ttp://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/Pages/Cremona.aspx

[_f2f6914de58c3f03-2] ttp://www.admkrsk.ru/citytoday/foreign/cooperation/Pages/omsk.aspx

[_e110c4060160cd33-3] ttp://admomsk.ru/web/en/city/international/russian#krasnoyarsk

[_e6355b08e5dcf20b-4] ttp://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/Pages/Changchun.aspx

[_a5a8f9d9b868a99f-5] ttp://en.changchun.gov.cn/yhcs3/klsnyesk/ycgk14/

[_81463efa28da327f-6] ttp://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/Pages/Daqing.aspx

[_01684f37bea17357-7] ttp://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/Pages/Dnipropetrovsk.aspx

[_e4155c60c01e6b63-8] ttp://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/Pages/Harbin.aspx

[_050f3c856386f497-9] ttp://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/Pages/Heihe.aspx

[_2d83b1d29ff523ab-10] ttp://www.admkrsk.ru/citytoday/foreign/cooperation/Pages/Иркутск.aspx

[_056a41a3cd1758f3-11] 11,0 ^11,1 http://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/pages/default.aspx

[_66b8efb7845f6f21-12] ttp://www.admkrsk.ru/citytoday/foreign/cooperation/Pages/kaliningrad.aspx

[_311e3dfea4ca8323-13] ttps://www.klgd.ru/city/twins/

[_4992428d4ccf25fb-14] ttp://www.admkrsk.ru/citytoday/foreign/cooperation/Pages/kazan.aspx

[_5f649133ff2b87d3-15] ttp://www.admkrsk.ru/citytoday/foreign/cooperation/Pages/kyzyl.aspx

[_5e4e82accb18e891-16] ttp://www.admkrsk.ru/citytoday/foreign/cooperation/Pages/Мирнинский-район.aspx

[_8dc2fb818bb422b3-17] ttp://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/Pages/Mogilev.aspx

[_96f3420614543243-18] 18,0 ^18,1 http://www.admkrsk.ru/citytoday/foreign/cooperation/Pages/default.aspx

[_8b2a3a28d14ee2d7-19] ttp://www.admkrsk.ru/citytoday/foreign/cooperation/Pages/norilisk.aspx

[_bfb0544e90055dc3-20] ttp://www.admkrsk.ru/citytoday/foreign/cooperation/Pages/novosibirsk.aspx

[_4e2ed61738ea8af1-21] ttp://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/Pages/Oneonta.aspx

[_634a7dda31098863-22] ttp://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/Pages/Qiqihar.aspx

[_cde33e1dbb216773-23] ttp://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/Pages/Sault-St--Marie.aspx

[_55829950525eb859-24] ttp://www.admkrsk.ru/citytoday/foreign/cooperation/Pages/sayansk.aspx

[_44fbb9fed0127233-25] ttp://www.admkrsk.ru/citytoday/foreign/cooperation/Pages/Томск.aspx

[_892d3a23aa8fc50b-26] ttp://www.admkrsk.ru/citytoday/foreign/cooperation/Pages/cheboksary.aspx

[_aaf431cbc0175d63-27] ttp://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/Pages/Ulan-Bator.aspx

[_6e9bf705749f5b0b-28] ttp://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/Pages/Unterschleissheim-.aspx

[_819b6a89d47111fb-29] ttp://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/Pages/Zilina.aspx

[30] ttps://tatkniga.ru/upload/item/1674/preview/5-gilazov-5tom.pdf

[31] Красноярск стал столицей зимней Универсиады-2019

[32] Указ Президента Российской Федерации от 20.05.2021 № 304 «О присвоении почетного звания Российской Федерации „Город трудовой доблести“» (неопр.) . Дата обращения: 21 май 2021. Архивировано 21 май 2021 года.

[pogoda-33] 33,0 ^33,1 Климат Красноярска (неопр.) . Погода и климат. Дата обращения: 28 март 2010. Архивировано 22 август 2011 года.

[autogenerated1-34] 34,0 ^34,1 ^34,2 ^34,3 ^34,4 http://www.mojgorod.ru/krsnjar_kraj/krasnojarsk/

[35] Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840

[36] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=598

[37] 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[38] 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[39] 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[40] 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[41] 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[gks.ru-42] Чыганакка җибәрү хатасы: Неверный тег <ref>; для сносок gks.ru не указан текст

[43] архив күчермәсе, archived from the original on 2015-09-15, retrieved 2013-09-24

[B1-44] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 ^1,20 бу торак пунктта яшәүче татарлар саны ясалма рәвештә киметелгән булырга мөмкин

[27]

[28]

[29]

Красноярск крае

Енисей

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[1]

1,00

1,01

1,02

1,03

1,04

1,05

1,06

1,07

1,08

1,09

1,10

1,11

1,12

1,13

1,14

1,15

1,16

1,17

1,18

1,19

1,20

ясалма рәвештә киметелгән булырга мөмкин

Русиянең 50 иң зур шәһәре
1 000 000-нан артык кеше	Мәскәү • Санкт-Петербург • Новосибирск • Екатеринбург • Казан • Нижгар • Чиләбе • Самар • Омск • Ростов-на-Дону • Уфа • Красноярск • Воронеж • Пермь • Волгоград
500 000 — 1 000 000 кеше	Краснодар • Сарытау • Төмән • Тольятти • Ижау • Барнавыл • Сембер • Владивосток • Ярыслау • Өркет • Махачкала • Хабарау • Новокузнецк • Ырынбур • Кемерово • Рәзән • Тум • Әстерхан • Пенза • Яр Чаллы • Липецк • Тула
250 000 — 500 000 кеше	Киров • Чабаксар • Калининград • Брянск • Курск • Иваново • Магнитогорски • Улан-Удэ • Тверь • Ставрополь • Акмәсҗит* • Акъяр* • Түбән Тагил • Смоленск • Белгород
Шәһәрләрнең халык саны 2010 халык исәбе буенча китерелгән. * Кырым шәһәрләренең халык саның 2012 елгы мәгълүматлары буенча китерелгән.

Татарлар саны буенча Русия торак пунктлары
> 100 мең кеше	Казан • Уфа^[1] • Яр Чаллы • Мәскәү • Түбән Кама
> 50 мең кеше	Әлмәт • Стәрлетамак^[1] • Сембер • Ижау • Чиләбе
> 25 мең кеше	Екатиринбур • Октябрьски^[1] • Ырынбур • Нефтекама^[1] • Самар • Яшел Үзән • Пирем • Азнакай • Салават^[1] • Туймазы^[1] • Петербург • Төмән • Әстерхан • Алабуга • Бөгелмә • Тольятти • Лениногорски
> 10 мең кеше	Түбән Варта • Зәй • Чистай • Магнитогорски • Омск • Дүртөйле^[1] • Нурлат • Арча • Соргыт • Тубыл • Баулы Раевский^{Приютово^{Казакъстан торак пунктлары ↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 ^1,20 бу торак пунктта яшәүче татарлар саны ясалма рәвештә киметелгән булырга мөмкин}}