Минзәлә

Минзәлә
	шәһәр (1781 елдан)
Минзәлә
	Герб
	55°43′00″ с. ш. 53°05′00″ в. д.GЯO
Ил	Россия;
Муниципаль район	Минзәлә районы
Тарих һәм география
Нигез салына	1586
Мәркәз биеклеге	90 м
Сәгать кушагы	UTC+03:00
Халык саны
Халык саны	16 474 кеше
Рәсми тел	рус теле, татар теле
Санлы идентификатор
Телефон коды	+7 85555
Почта индекслары	423700
	[http://menzelinsk.ru]
	Минзәлә

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Минзәлә (мәгънәләр) битенә күчегез.

Минзәлә (лат. тат. Minzǝlǝ, рус. Мензелинск) — Татарстан Республикасы Минзәлә районының үзәге, Казаннан көнчыгышка таба 292 км урнашкан. Кама буенда, Минзәлә елгасының түбән ярында, Түгәрәк Күл тимер юл станциясеннән 65 км көнчыгышка таба Әгерҗе-Акбаш линиясендә урнашкан. Аэропорт. Яр Чаллы – Уфа автомобиль юлы.

Халык саны — 16 474 кеше.^[1]

Тарих

Минзәләдә М. Җәлилгә куелган бүс

Файл:Минзәлә БИЙ.jpg

Балалар иҗаты йорты. Икенче катында - музей

Файл:Минзәлә ПК 1.jpg

Педагогика көллияте. М. Җәлил музее да шунда урнашкан

Файл:Минзәлә а.х.техникумы.JPG

Авыл хуҗалыгы техникумы

Файл:Минзәлә медтехникумы.JPG

Медицина училищесы

Шәһәргә 1584 – 1586 елларда татар-башкортка каршы сугышырга ныгытма буларак нигез салынган. 1781 елда Уфа губернасының өяз шәһәре статусын ала.

Халык

1840^[2]	1866^[3]	1897^[4]	1913^[5]	1926^[5]	1939^[5]	1959^[6]	1970^[7]	1979^[8]	1989^[9]	2002^[10]	2010^[1]
5 566	4 940	7 552	~10 100	~7 500	~10 900	11 810	15 868	16 683	15 223	16 730	16 474

Төп милләтләр:

1989 елгы җанисәп буенча: татарлар — 46,8%, руслар — 49,3%, чирмешләр — 1,6%.
2002 елгы җанисәп буенча: татарлар — 45,2%, руслар — 50,2%, чирмешләр — 1,7%.

Сәнәгәть

Минзәлә – җирле чималны эшкәртүче ширкәтләре булган авыл хуҗалыгы районы үзәге.

"Хуҗәмәт ремонт-механик заводы" ААҖ
Минзәлә аракы-ликер заводы
Минзәлә май-сыр комбинаты
"Минзәлә икмәк заводы" ААҖ
"Минзәлә урман хуҗалыгы" ФДУ

Авыл хуҗалыгы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Язгы бодай, арыш, арпа, солы, карабодай, борчак, тары үстерелә. Терлекчелекнең төп тармаклары: ит, сөт җитештерү, дуңгызчылык.

Мәдәният

Мәдәни мирас объектлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Мәчет, 1910 ел (Ленин урамы, 61) — шәһәртөзүчелек һәм архитектура һәйкәле, төбәк (җөмһүрият) әһәмиятендәге мәдәни мирас объекты.

Мәгълүмат чаралары

«Минзәлә» газетасы
«Минзәлә дулкыннары» телерадиокомпаниясе

Мәгариф

Муса Җәлил Минзәләдә

М. Җәлилнең Минзәләгә багышланган китабы

Татар шагыйре Муса Җәлил, Бөек Ватан сугышы башлангач, үз теләге белән сугышка җибәрүләрен сорый. 1941 елда Минзәлә шәһәренә вакытлыча күчерелгән Мәскәү хәрби-сәяси училищесынең сәяси җитәкчеләр (политруклар) составын әзерләүче кыска сроклы курсларында укып, «өлкән политрук» дәрәҗәсе ала. Минзәлә шәһәрендә 1941 елның ноябрь, декабрь айларында була. Шәһәргә багышлап язылган шигырьләре аерым китап булып нәшер ителгән.

Танылган шәхесләр

Вячеслав Шугаев, язучы.
Валентин Ерашов, язучы.
Виктор Тёмин, фотограф.
Ольга Ильинская, микробиолог.
Рөстәм Тарико, «Русский Стандарт банкы» ЯАҖ директорлар шурасы рәисе.
Владимир Бауман
Лидия Смирнова, кино һәм театр актеры, ССРБ халык артисты (1974), Сталин премиясе лауреаты (1951).
Александр Сливко
Алмаз Миргаязов, «Китап» радиосы баш мөхәррире (2020 елдан).

Шулай ук карагыз

Искәрмәләр

Сылтамалар

http://www.tatmedia.com/tat/region/156 2016 елның 13 март көнендә архивланган.

[гкс-1] ¹ ² ³ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis2010/svod.xls

[2] Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840

[3] Уфа губернасы торак урыннары исемлеге, 1866

[4] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=1595

[mojgorod-5] ¹ ² ³ http://www.mojgorod.ru/r_tatarstan/menzelisnsk/index.html

[6] 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[7] 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[8] 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[9] 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[10] 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[B1-11] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ ¹⁴ ¹⁵ ¹⁶ ¹⁷ ¹⁸ ¹⁹ ²⁰ ²¹ бу торак пунктта яшәүче татарлар саны ясалма рәвештә киметелгән булырга мөмкин

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[1]

Татарлар саны буенча Русия торак пунктлары
> 100 мең кеше	Казан • Уфа^[1] • Яр Чаллы • Мәскәү • Түбән Кама
> 50 мең кеше	Әлмәт • Стәрлетамак^[1] • Сембер • Ижау • Чиләбе
> 25 мең кеше	Екатиринбур • Октябрьски^[1] • Ырынбур • Нефтекама^[1] • Самар • Яшел Үзән • Пирем • Азнакай • Салават^[1] • Туймазы^[1] • Петербург • Төмән • Әстерхан • Алабуга • Бөгелмә • Тольятти • Лениногорски
> 10 мең кеше	Түбән Варта • Зәй • Чистай • Магнитогорски • Омск • Дүртөйле^[1] • Нурлат • Арча • Соргыт • Тубыл • Баулы Саранск • Мәләкәс • Буа • Сарытау • Бәләбәй^[1] • Кукмара • Нижгар • Нефтеюганск • Чишмә^[1] • Пенза • Җәлил • Менделеевск • Әгерҗе • Зылатаус • Мамадыш
> 5 мең кеше	Йошкар-Ола • Волгоград • Новосибирск • Ишембай^[1] • Красноярск • Мәләвез^[1] • Актаныш • Урта Әләзән • Орски • Сызран • Сарапул • Минзәлә • Күзнәй • Яңавыл^[1] • Тум • Первоуральск • Күмертау^[1] • Учалы^[1] • Агыйдел • Байлар Сабасы • Чакмагыш^[1] • Ноябрьск • Прокопьевск • Түбән Мактама • Волжск • Балтач • Копейск • Бөре^[1] • Можга • Сарман • Мөслим • Бүздәк • Кама Аланы • Кемерово • Раевский^[1] • Түбән Тагил • Нократ Аланы • Урыссу • Дзержинск • Толбазы^[1] • Бакалы^[1] • Чаткы • Белорет • Актүбә • Биектау • Өркет • Троицк • Иске Кулаткы • Шыгырдан • Когалым • Приютово^[1] • Балык Бистәсе • Шәмәрдән • Яңа Уренгой • Ростов-на-Дону • Благовещен^[1] • Васильево • Югары Пышма • Богырыслан
Моны да карагыз: Татарлар саны буенча Балтыйк буе илләре, Украина, Казакъстан торак пунктлары ↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ ¹⁴ ¹⁵ ¹⁶ ¹⁷ ¹⁸ ¹⁹ ²⁰ ²¹ бу торак пунктта яшәүче татарлар саны ясалма рәвештә киметелгән булырга мөмкин