Екатеринбург

Екатеринбург
	шәһәр (1781 елдан)
Екатеринбург
Байрак	Герб
	56°50′ с. ш. 60°35′ в. д.GЯO
Ил	Россия;
Башлык	Алексей Орлов
Тарих һәм география
Нигез салына	1723
Элеккеге исемнәр	1924 елга хәтле — Екатеринбург 1991 елга хәтле — Свердловск
Мәйдан	491 км²
Мәркәз биеклеге	237 метр
Климат төре	киметүче-континенталь
Сәгать кушагы	UTC+05:00
Халык саны
Халык саны	1 377 738 кеше (2012) кеше
Халык тыгызлыгы	2806 кеше/км² кеше./км²
Агломерация	2 180 864
Милли состав	руслар татарлар украинлар немецлар һ. б.
Рәсми тел	Рус теле
Санлы идентификатор
Телефон коды	+7 343
Почта индекслары	620XXX
Автомобиль коды	66, 96 и 196
Прочее
Кардәш шәһәрләр	Сан-Хосе (Калифорния), Ферентино, Филибә[d], Вупперталь, Плзен, Җенова, Kanton, Инчон, Гөтеборг, Бишкәк, Birminghem, Торино и Хошимин
Бүләкләр
	[http://екатеринбургг.рф/ [рус.]]
	Екатеринбург

Екатеринбург (тат. يكاتيرينبور, Екатеринбург^[2], Кәтринбур^[3], Кәтримбур^[4] 1924 — 1991 елларда Свердловск; себ.тат. Цыбар-тора) — Свердловск өлкәсенең административ үзәге, халык буенча Россиядә дүртенче шәһәр.

2020 елның 2 июленнән — «Хезмәт даны шәһәре»^[5].

География

Урынлаштыру[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Екатеринбург Ауразиянең үзәк өлешендә, Урал тауларының көнчыгыш битләвендә, Исәт елгасының ике ярында, Мәскәүдән 1667 километр көнчыгыштарак урнашкан.


Киров ~ 833 км Пермь ~ 356 км	Серов ~ 356 км Түбән Тагил ~ 140 км	Тубыл ~ 571 км.
Казан ~ 908 км Ижау ~ 618 км		Төмән ~ 325 км
Уфа ~ 520 км Ырынбур ~ 892 км	Чиләбе ~ 225 км Магнитогорски ~ 461 км	Курган ~ 381 км Омск ~ 954 км

Сәгать поясы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Екатеринбург халыкара стандарт буенча Yekaterinburg Time Zone (YEKT) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +6:00 гә тигез.

Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Уртача еллык температура — +3 °C
Уртача еллык җил тизлеге — 2,9 м/с
Уртача еллык һава дымлылыгы — 71%

Екатеринбург климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Абсолют максимум, °C	5,6	9,4	17,3	28,8	33,4	35,6	38,8	37,2	31,9	24,7	13,5	8,6	38,8
Уртача максимум, °C	−9,1	−6,8	1	9,8	17,4	23	24,4	21,1	14,5	6,8	−2,8	−7,9	7,6
Уртача температура, °C	−12,6	−11,1	−3,8	4,3	11,3	17,1	19	15,9	9,8	3,4	−5,8	−11	3
Уртача минимум, °C	−15,7	−14,5	−7,6	0	6,2	12,1	14,4	11,9	6,4	−0,7	−8,3	−13,7	−0,7
Абсолют минимум, °C	−44,6	−42,4	−39,2	−21,8	−13,5	−2,3	1,5	−1	−9	−26,6	−39,2	−46,7	−46,7
Явым-төшем нормасы, мм	26	20	20	28	50	74	89	72	58	39	33	28	537

Халык

1840^[6]	1856^[7]	1897^[7]	1913^[7]	1926^[7]	1931^[7]	1939^[7]	1959^[8]	1970^[9]	1979^[10]	1989^[11]	2002^[12]	2010^[13]
15 779	~16 900	~43 200	~53 500	~134 800	~223 800	~423 000	778 602	1 025 045	1 211 172	1 364 621	1 293 537	1 350 136

Милли состав[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Милләт	2002^[14]	2010^[15]
руслар	87,4%	89,1%
татарлар	3,8%	3,7%
украиннар	1,5%	1,1%
башкортлар	1,1%	1,0%

Екатеринбург агломерациясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Екатеринбург агломерациясе — халык саны буенча Россиянең дүртенче агломерациясе. Халык саны — 2,2 млн кешедән артык. Агломерациянең беренче поясына Югары Пышма, Среднеуральск, Березов, Әрәмәле шәһәрләре, икенче поясына Первоуральск, Ревда, Полевской, Сысерть, Новоуральск шәһәрләре керә.

Эчке бүленеш

Югары Исәт районы
Тимер юл районы
Орджоникидзе районы
Киров районы
Октябрь районы
Чкалов районы
Ленин районы

Шәһәрдә туган күренекле кешеләр

Марат Әкбәров, тимеракята шуучы.
Марат Галимов, футболчы.
Алия Гәрәева (1988), спортчы (нәфис гимнастика) һәм тренер.
Евгений Дәүләтшин, футболчы һәм тренер.
Ирина Колмогорцева (1930-2015), рәссам, Тукай премиясе (2015) лауреаты.
Георгий Мурзин (1996), гражданнар авиациясе очучысы, Россия Федерациясе Каһарманы (2019).
Руслан Насыйбуллин, кылычбаз.
Лилия Нәҗметдинова, спортчы, тренер (нәфис гимнастика), ТР атказанган физик тәрбия хезмәткәре.
Әлфия Нәзметдинова, гимнаст.
Николай Хәбибуллин, хоккейчы.
Дамир Хәмәдиев, футболчы.
Олег Хәфизов, язучы.
Роберт Ямьлеханов, футболчы.

Татар матбугаты

яңарт | SPARQL |сурәтләр тап

Дин

Православие

РПЧ Екатеринбург митрополиясе

Ислам

РФ МДН составындагы Свердловск өлкәсе мөселманнары Диния нәзарәте (Урал мөхтәсибәте)

Бакыр мәчет яки Имам әл-Бохари исемендәге мәчет (Югары Пышма)

ҮДН составындагы Свердловск өлкәсе мөселманнарының төбәк Диния нәзарәте (Урал мөфтияте)

Рамазан мәчете

Урал мөселманнары Диния нәзарәте (Урал мөфтияте)

Мәүлид мәчете (Екатеринбург)

РМ ДҖ составындагы Свердловск өлкәсе мөселманнарының Диния нәзарәте (Үзәк мөфтият)

«Изге кәлимәт» гыйбадәт йорты

Әрмән Апостол чиркәве
Методистлар чиркәве
Яһүд дине

Шулай ук карагыз

Искәрмәләр

Сылтамалар

Рәсми сайт 2005 елның 26 июнь көнендә архивланган.

[_5d41ab99a6069de3-1] ttps://www.plovdiv.bg/en/about-plovdiv/побратимени-градове/

[2] ttp://etomesto.com/map-kazan_tassr-1921/?x=52.994278&y=56.523365

[3] ttp://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1985-11/imnnr-tamyr-ygnd

[4] ttp://www.xn--80aaa0anjn0apj6g.xn--p1ai/j-archive/journal-materials/1973-9/agymsularga-karap-1667988250

[5] Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»

[6] Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840

[autogenerated1-7] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ http://www.mojgorod.ru/samarsk_obl/samara/index.html

[8] 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[9] 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[10] 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[11] 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[12] 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[gks.ru-13] Чыганакка җибәрү хатасы: Неверный тег <ref>; для сносок gks.ru не указан текст

[14] 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2015-09-15, retrieved 2014-02-14

[15] 2010 ел сан алу базасы, archived from the original on 2018-03-27, retrieved 2014-02-14

[B1-16] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ ¹⁴ ¹⁵ ¹⁶ ¹⁷ ¹⁸ ¹⁹ ²⁰ ²¹ бу торак пунктта яшәүче татарлар саны ясалма рәвештә киметелгән булырга мөмкин

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[1]

Екатеринбур
Районнар	Киров районы • Ленин районы • Октябрь районы • Орджоникидзе районы • Тимер юл районы • Чкалов районы • Югары Исәт районы
Транспорт	Трамвай • Троллейбус • Автобус • Маршрт таксисы • Вокзал • Аэропорт
География	Екатеринбур буасы • Исәт елгасы

Свердловск өлкәсе
	Шәһәрләр: Екатиринбур \| Алапай \| Артёмовский \| Асбест \| Әрәмәле \| Березовский \| Богданович \| Верхотурье \| Волчанск \| Дегтярск \| Заречный \| Ивдел \| Каменск-Уральский \| Камышлы \| Карпинск \| Качкыннар \| Кировград \| Краснотурьинск \| Красноурал \| Кызылъяр \| Кошва \| Лесной \| Михайловск \| Нәүҗән \| Новоуральск \| Первоуральск \| Полевской \| Рәүде \| Реж \| Североуральск \| Серов \| Среднеуральск \| Сухой Лог \| Сысерть \| Тәүде \| Талица \| Түре \| Түбән Сырга \| Түбән Тагил \| Түбән Саллы \| Түбән Түре \| Эрбет \| Югары Тагил \| Югары Пышма \| Югары Саллы \| Югары Түре \| Яңа Ләлә
	Шәһәр округлары: Алапай \| Алапай шәһәре \| Артёмовский \| Асбест \| Әрәмәле \| Әртә \| Әчет \| Белоярский \| Биризау \| Бисерть \| Богданович \| Верхотурье \| Волчанск \| Гари \| Горноуральский \| Дегтярск \| Екатеринбург \| Заречный \| Ивдел \| Эрбет \| Эрбет шәһәре \| Каменск \| Каменск-Уральский \| Камышлы \| Карпинск \| Качкыннар \| Кировград \| Краснотурьинск \| Красноурал \| Кызылъяр \| Кызылъяр шәһәре \| Кошва \| Лесной шәһәре* \| Малышева \| Махнёво \| Нәүҗән \| Новоуральск* \| Пелым \| Первоуральск \| Полевской \| Пышма \| Рәүде \| Реж \| Рефтинский \| Свободный* \| Североуральск \| Серов \| Сосьва \| Среднеуральск \| Староуткинск \| Сухой Лог \| Сысерть \| Талица \| Тәүде \| Тугылым \| Түре \| Түбән Саллы \| Түбән Тагил \| Түбән Түре \| Уральский* \| Шаля \| Югары Дуброво \| Югары Нейвинский \| Югары Пышма \| Югары Саллы \| Югары Тагил \| Югары Түре \| Яңа Ләлә
	Районнар: Байкалово районы \| Камышлы районы \| Түбән Сырга районы \| Түре Бистәсе районы \| Таборы районы
* — ябык административ-территориаль берәмлекләр

Русиянең 50 иң зур шәһәре
1 000 000-нан артык кеше	Мәскәү • Санкт-Петербург • Новосибирск • Екатеринбург • Казан • Нижгар • Чиләбе • Самар • Омск • Ростов-на-Дону • Уфа • Красноярск • Воронеж • Пермь • Волгоград
500 000 — 1 000 000 кеше	Краснодар • Сарытау • Төмән • Тольятти • Ижау • Барнавыл • Сембер • Владивосток • Ярыслау • Өркет • Махачкала • Хабарау • Новокузнецк • Ырынбур • Кемерово • Рәзән • Тум • Әстерхан • Пенза • Яр Чаллы • Липецк • Тула
250 000 — 500 000 кеше	Киров • Чабаксар • Калининград • Брянск • Курск • Иваново • Магнитогорски • Улан-Удэ • Тверь • Ставрополь • Акмәсҗит* • Акъяр* • Түбән Тагил • Смоленск • Белгород
Шәһәрләрнең халык саны 2010 халык исәбе буенча китерелгән. * Кырым шәһәрләренең халык саның 2012 елгы мәгълүматлары буенча китерелгән.

Татарлар саны буенча Русия торак пунктлары
> 100 мең кеше	Казан • Уфа^[1] • Яр Чаллы • Мәскәү • Түбән Кама
> 50 мең кеше	Әлмәт • Стәрлетамак^[1] • Сембер • Ижау • Чиләбе
> 25 мең кеше	Екатиринбур • Октябрьски^[1] • Ырынбур • Нефтекама^[1] • Самар • Яшел Үзән • Пирем • Азнакай • Салават^[1] • Туймазы^[1] • Петербург • Төмән • Әстерхан • Алабуга • Бөгелмә • Тольятти • Лениногорски
> 10 мең кеше	Түбән Варта • Зәй • Чистай • Магнитогорски • Омск • Дүртөйле^[1] • Нурлат • Арча • Соргыт • Тубыл • Баулы Саранск • Мәләкәс • Буа • Сарытау • Бәләбәй^[1] • Кукмара • Нижгар • Нефтеюганск • Чишмә^[1] • Пенза • Җәлил • Менделеевск • Әгерҗе • Зылатаус • Мамадыш
> 5 мең кеше	Йошкар-Ола • Волгоград • Новосибирск • Ишембай^[1] • Красноярск • Мәләвез^[1] • Актаныш • Урта Әләзән • Орски • Сызран • Сарапул • Минзәлә • Күзнәй • Яңавыл^[1] • Тум • Первоуральск • Күмертау^[1] • Учалы^[1] • Агыйдел • Байлар Сабасы • Чакмагыш^[1] • Ноябрьск • Прокопьевск • Түбән Мактама • Волжск • Балтач • Копейск • Бөре^[1] • Можга • Сарман • Мөслим • Бүздәк • Кама Аланы • Кемерово • Раевский^[1] • Түбән Тагил • Нократ Аланы • Урыссу • Дзержинск • Толбазы^[1] • Бакалы^[1] • Чаткы • Белорет • Актүбә • Биектау • Өркет • Троицк • Иске Кулаткы • Шыгырдан • Когалым • Приютово^[1] • Балык Бистәсе • Шәмәрдән • Яңа Уренгой • Ростов-на-Дону • Благовещен^[1] • Васильево • Югары Пышма • Богырыслан
Моны да карагыз: Татарлар саны буенча Балтыйк буе илләре, Украина, Казакъстан торак пунктлары ↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ ¹⁴ ¹⁵ ¹⁶ ¹⁷ ¹⁸ ¹⁹ ²⁰ ²¹ бу торак пунктта яшәүче татарлар саны ясалма рәвештә киметелгән булырга мөмкин