Казан губернасы
| Казан губернасы | |
|---|---|
| рус. Казанская губернiя | |
| Илтамга | |
 | |
| Административ-территориаль берәмлек | Рус дәүләте, Россия империясе, Россия республикасы[d] и РСФСР |
| Мәйдан |
|
| Башкала | Казан |
| Нигезләнү датасы | 12 (23) декабрь 1796 |
| Рәсми исем | рус. Казанская губерния |
 | |
| Алмаштырылган | Татарстан АССР и Чуаш айрат өлкәсе |
| Алыштырган | Казан калгайлыгы |
| Гамәлдән чыгу датасы | 27 май 1920 |
| Халык саны |
|
| Дәүләт | |
 | |
 Казан губернасы РУВИКИ.Медиада | |
.svg){kind=small}
| Казан губернасы | |||||||
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Башкала | Казан | ||||||
| Мәйдан | 55 954,8 чакрым² | ||||||
| Халык | 2 170 665 кеше[1] | ||||||
| ← Казан ханлыгы Татарстан АССР → Чуаш АССР → | |||||||
Казан губернасы яки Казан вилаяте (قزان ولایتی, рус. Казанская губерния) — Россия империясендә һәм РСФСРда административ-территориаль берәмлек.
География
| Як | Регион |
|---|---|
| Төньяк | Вятка губернасы |
| Көнбатыш | Уфа губернасы |
| Көньяк-көнбатыш | Самар губернасы |
| Көньяк-көнчыгыш | Сембер губернасы |
| Көнчыгыш | Түбән Новгород губернасы |
Тарих
Казан губернасы административ-территориаль реформа нәтиҗәсендә барлыкка килгән. Губерна җирләрнең нигезе — элекке Казан ханлыгы җирләре; 1552 елда соң Казан ханлыгы де-юре бар булган, аның башында Мәскәү кенәзе торган, һәм Казан сарае приказы белән идарә иткән.
1719—1775 елларда провинцияләргә, 1775 елдан — өязләргә бүленгән.
XVIII гасырда Казан губернасынннан Сембер губернасы (1780), Пенза һәм Әстерхан губерналар (1717) Түбән Новгород губернасы (1718) аерып чыгарылганнар.
1725 елда Казан губернасы эчендә 6 (Казан, Свияжск, Пенза, Уфа, Нократ һәм Саликам) провинцияләре барлыкка килгәннәр. Аннан соң губерна территориясе берничә тапкыр кечерәйтелгән: аның составыннан Әстерхан, Түбән Новгород, Сембер, Сарытау, Оренбург губерналары; Вятка, Пермь, Тамбов, Пенза, Кострома, Владимир һәм Самар губерналары чыгарыла.
1781 елда Казан губернасы калгайлыкка әйләндерелгән, 1795 елдан — яңадан губерния.
Административ бүленеш
| № п/п | Өяз | Өязнең үзәге | Мәйдан, чакрым² |
Халык саны (1897), кеше |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Казан өязе | Казан (129 959 кеше) | 5 012,4 | 350 719 |
| 2 | Козьмодемьянск өязе | Козьмодемьянск (5 284 кеше) | 4 610,7 | 105 633 |
| 3 | Лаеш өязе | Лаеш (3 743 кеше) | 5 033,1 | 172 460 |
| 4 | Мамадыш өязе | Мамадыш (4 195 кеше) | 4 887,9 | 189 795 |
| 5 | Зөя өязе | Зөя (2 365 кеше) | 2 774,2 | 126 603 |
| 6 | Спас өязе | Спас (2 770 кеше) | 5 247,2 | 175 198 |
| 7 | Тәтеш өязе | Тәтеш (4 754 кеше) | 3 480,2 | 185 865 |
| 8 | Царёвококшайск өязе | Царёвококшайск (1 658 кеше) | 7 118,4 | 112 631 |
| 9 | Чуел өязе | Чуел (2 336 кеше) | 3 044,9 | 164 284 |
| 10 | Чабаксар өязе | Чабаксар (4 738 кеше) | 3 696,7 | 127 273 |
| 11 | Чистай өязе | Чистай (20 104 кеше) | 8 167,2 | 305 711 |
| 12 | Ядернә өязе | Ядернә (2 454 кеше) | 2 881,9 | 154 493 |
Халык
| Ел | Халык саны, кеше |
|---|---|
| 1766 | 1 256 200[2] |
| 1785 | 763 300[2] |
| 1847 | 1 370 380[2] |
| 1897 | 2 170 665[3] |
| 1905 | 2 462 800[2] |
.jpg)
Туган тел буенча состав:
| Өяз | рус теле | татар теле | чуаш теле | мари теле | мордва теле | ар теле |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Бөтен губерния | 38,4% | 31,1% | 23,1% | 5,7% | 1,0% | … |
| Казан | 54,5% | 41,8% | … | 1,6% | … | … |
| Козьмодемьянск | 16,3% | … | 47,3% | 36,3% | … | … |
| Лаеш | 57,5% | 42,4% | … | … | … | … |
| Мамадыш | 25,1% | 69,4% | … | 1,0% | … | 4,4% |
| Свияжск | 68,6% | 29,9% | 1,5% | … | … | … |
| Спасск | 58,4% | 30,2% | 7,2% | … | 4,1% | … |
| Тәтеш | 31,6% | 49,1% | 16,6% | … | 2,7% | … |
| Царёвококшайск | 24,0% | 21,1% | … | 54,7% | … | … |
| Чуел | 10,1% | 10,0% | 79,9% | … | … | … |
| Чабаксар | 18,7% | 2,7% | 66,5% | 12,0% | … | … |
| Чистай | 48,4% | 32,2% | 16,2% | … | 3,2% | … |
| Ядернә | 9,0% | … | 90,9% | … | … | … |
Торак пунктлар
'
| № | Торак пункт | Өяз | Халык саны | № | Торак пункт | Өяз | Халык саны |
| ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Казан | Казан өязе | 129 959 | 11 | Иске Рәҗәп | Спас өязе | 3 776 | |||
| 2 | Чистай | Чистай өязе | 20 104 | 12 | Лаеш | Лаеш өязе | 3 743 | |||
| 3 | Биләр | Чистай өязе | 6 058 | 13 | Әләски | Лаеш өязе | 3 540 | |||
| 4 | Козьмодемьянск | Козьмодемьянск өязе | 5 284 | 14 | Волчья Бистәсе | Чистай өязе | 3 519 | |||
| 5 | Тәтеш | Тәтеш өязе | 4 754 | 15 | Сөйки | Тәтеш өязе | 3 455 | |||
| 6 | Чабаксар | Чабаксар өязе | 4 738 | 16 | Мария Посады | Чабаксар өязе | 3 319 | |||
| 7 | Яңа Чишмә | Чистай өязе | 4 527 | 17 | Ширәмәт | Чистай өязе | 3 252 | |||
| 8 | Мамадыш | Мамадыш | 4 195 | 18 | Иске Ибрай | Чистай өязе | 3 148 | |||
| 9 | Иске Чишмә | Чистай өязе | 4 086 | 19 | Петропавел Бистәсе | Чистай өязе | 3 072 | |||
| 10 | Черемухово Бистәсе | Чистай өязе | 4 072 | 20 | Иске Чишмә | Чистай өязе | 4 086 | |||
| Насѣленныя места Россійской имперіи въ 500 и болѣе жителей, 1897 | ||||||||||
Губернаның җитәкчелеге
Генерал-губернаторлар
| Исем | |
|---|---|
| Платон Мещерский | |
| Михаил Голенищев-Кутузов |
Губернаторлар
Апраксин Пётр Матвеевич - 1708—1713
Салтыков Пётр Самойлович — 1713—1719
Салтыков Алексей Петрович — 1719—1725
Менгден Иван Алексеевич 1725
Волынский Артемий Петрович — 1725—1727
Зотов Василий Никитович — 1727—1728
Волынский Артемий Петрович — 1728—1731
Долгоруков Михаил Владимирович — 1731—1732
Мусин-Пушкин Платон Иванович — 1732—1735
Румянцев Алексей Иванович — 1735—1736
Голицын Сергей Дмитриевич — 1736—1739
Загряжский Артемий Григорьевич — 1741—1748
Греков Степан Тимофеевич — 1748—1755
Головин Фёдор Иванович — 1755—1760
Тенишев Василий Борисович — 1760—1764
Квашнин-Самарин Андрей Никитович — 1764—1770
Бранд Яков Ларионович — 1770—1774
Мещерский Платон Степанович — 1774—1781
Калгайлар
Бибиков Илья Богданович — 1781—1783
Татищев Иван Андреевич — 1783—1789
Баратаев Семён Михайлович — 1789—1797
Губернаторлар
- Казинский Дмитрий Степанович 06.12.1797—05.04.1799
- Муханов Александр Ильич 05.04.1799—1801
- Аплечеев Александр Андреевич — 1801—1802
- Кацарев Николай Иванович — 1802—1804
- Мансуров Борис Александрович — 1805—1814
- Гурьев Фёдор Петрович — 1814—1815
- Толстой Илья Андреевич — 1815—1820
- Нилов Пётр Андреевич — 05.02.1820—1823
- Жмакин Александр Яковлевич — 1823—01.05.1826
- Розен Отто Фёдорович — 01.05.1826—12.04.1828
- Тургенев Александр Михайлович — 30.07.1828—27.12.1828
- Жеванов Иван Григорьевич — 07.01.1829—29.10.1830
- Пирх Альберт Карлович — 15.11.1830—21.06.1831
- Стрекалов Степан Степанович — 25.06.1831—15.12.1841
- Шипов Сергей Павлович — 27.12.1841—14.03.1846
- Баратынский Ираклий Абрамович — 14.03.1846—31.12.1857
- Козлянинов Пётр Фёдорович — 24.01.1858—31.08.1863
- Нарышкин Михаил Кириллович — 31.08.1863—26.10.1866
- Скарятин Николай Яковлевич — 26.10.1866—03.11.1880
- Гейне Александр Константинович — 26.11.1880—28.04.1882
- Черкасов Леонид Иванович — 28.04.1882—29.04.1884
- Андреевский Николай Ефимович — 24.05.1884—05.02.1889
- Полторацкий Пётр Алексеевич — 16.02.1889—1904
- Хомутов Павел Фёдорович 23.12.1904—10.11.1905
- Рейнбот Анатолий Анатольевич — 10.11.1905—06.01.1906
- Стрижевский Михаил Васильевич — 13.01.1906—1913
- Боярский Петр Михайлович — 1913—1917
Вакытлы хөкүмәтнең комиссарлары
- Молоствов В. В. 6 (19).3.1917 – 30.3.1917
- Плотников А. Н. — 30.3.1917 — 5.1917
- Чернышев Валериан Андреевич — 5.1917
Шулай ук карагыз
Искәрмәләр
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=10
- ↑ 1 2 3 4 Тархов С.А. Изменение АТД России за последние 300 лет. Мөрәҗәгать итү датасы: 8 февраль 2012. Архивировано 24 август 2011 года.
- ↑ Чыганакка җибәрү хатасы: Неверный тег
<ref>; для сносокДемоскоп Weeklyне указан текст
.png) | | ||
