Кучкар йолдызлыгы

Хәмәл
сурәтне зурайтырга өчен чиртегез
Латинча исем	Aries (иял. к.: Arietis)
Кыскартма	Ari
Нигез	сарык
Туры калкулык	1^сәг 40^мин тан 3^сәг 22^мин кача
Авышлык	+9° 55′ тан +30° 40′ кача
Мәйдан	441 кв. градус (39 урын)
Иң якты йолдызлар (зурлык < 3^m)	Хәмәл (α) — 2,00^m Шәрәтан (β) — 2,64^m
Метеор агымнары	Май Ариетилары Эпсилон-Ариетилар Ариетилар
Янәшә йолдызлыклар	Персей Өчпочмак Хут Кит Сәвер
Йолдызлык +90° тан −59° кача киңлекләрендә күренә. Русия территориясендә иң яхшы күренүчәнлек вакыты — ноябрь.

Хәмәл йолдызлыгы (гарәп. الحمل‎ әл-хәмәл — «бәрән»^[1]; шулай ук Кучкар йолдызлыгы; лат. Aries) — күп кешеләргә мәгълүм зодиак йолдызлыгы. Аның эченә 2 нче дәрәҗә зурлыктагыннан яктырак йолдызлар керми.

Гадәттә, Кояш 19 апрельдән 13 майга кадәр Хәмәл йолдызлыгында була. Иң яхшы күренүчәнлек шартлары көзен. Россиянең бөтен территориясендә күренә.

Йолдызлар

Йолдызлыкның өч төп Өчпочмак йолдызлыгыннан төньякта урнашалар.

Хәмәл α — Хәмәл (гарәп. راس الحمل‎ — «бәрәннең башы»), йолдызлыкның +2,0^m йолдызча зурлыктагы иң якты йолдыз.

Хәмәл β — Шәрәтан (гарәп. الشرطان‎ — «ике ишарә» — элек Хәмәл γ йолдызы белән язгы көн белән төн тигезлеге билгеләде; кучкарның икенче (төньяк) мөгезе), +2,66^m йолдызча зурлыктагы куш йолдыз, Җирдән 59,6 яктылык елы ераклыкта урнаша.

Хәмәл γ — Мезартим (элек язгы өчле йолдыз, Йолдыз системасы әгъзалары — Хәмәл γ² һәм Хәмәл γ¹ — +4,75^m һәм +4,83^m йолдызча зурлыктагы ак йолдызлар, аларның әйләнеп чыгу периоды 5000 елдан артык, бу ике йолдыз тирәсендә исә системаның өченче әгъзасы +9,6^m йолдызча зурлыктагы Хәмәл γ C йолдызы әйләнә. Йолдызның икеле булуыны Роберт Гук телескоп аша күреп ачты.

Тарих һәм исемнәр

Борынгы греклар карашлары буенча Хәмәл йолдызлыгы — алтын йонлы очучы кучкар Крий катастеризмы. гарәп-мөселман мәдәнияте бер өлеше буларак, йолдызлыкларның гарәп исемнәре кулланды^{төрки-татар Кучкар йолдызлыгы исеме да куллана.}

Искәрмәләр

↑ Хәмәл — сарык бәрәне; зодиак тамгалары буенча 22 нче марттан 22 нче апрельгә кадәр була торган вакыт арасы. — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге: татар әдәбиятында кулланылган гарәп һәм фарсы сүзләре / К.З. Хәмзин, М.И. Мәхмүтов, Г.Ш. Сәйфуллин. — Казан: Тат. кит. нәшр., 1965. — 792 б. — Б. 680.
↑ Звездный каталог ал-Бируни с приложением каталогов Хайама и ат-Туси // Историко-астрономические исследования. Вып. VIII. — М.: Физматгиз, 1962. — С. 181.
↑ Фәкать игенчелек эшләре өчен, кояш хисабы белән яз башыннан башлап, «хәмәл, сәвер, җәүза, саратан, әсәд, сөнбөлә, мизан, гакърәб, кавыс, җәди, дәлү, хут» дип, гарәби исемнәр кулланалар... Шиһабетдин Мәрдҗәни. Мөстәфадел-әхбар фи әхвали Казан вә Болгар. 2013 елның 31 май көнендә архивланган.

Зодиак йолдызлыклары

Еланлы йолдызлыгы зодиак йолдызлыкларына керми, әмма Кояш аннан үтеп бара

[1] Хәмәл — сарык бәрәне; зодиак тамгалары буенча 22 нче марттан 22 нче апрельгә кадәр була торган вакыт арасы. — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге: татар әдәбиятында кулланылган гарәп һәм фарсы сүзләре / К.З. Хәмзин, М.И. Мәхмүтов, Г.Ш. Сәйфуллин. — Казан: Тат. кит. нәшр., 1965. — 792 б. — Б. 680.

[2] Звездный каталог ал-Бируни с приложением каталогов Хайама и ат-Туси // Историко-астрономические исследования. Вып. VIII. — М.: Физматгиз, 1962. — С. 181.

[3] Фәкать игенчелек эшләре өчен, кояш хисабы белән яз башыннан башлап, «хәмәл, сәвер, җәүза, саратан, әсәд, сөнбөлә, мизан, гакърәб, кавыс, җәди, дәлү, хут» дип, гарәби исемнәр кулланалар... Шиһабетдин Мәрдҗәни. Мөстәфадел-әхбар фи әхвали Казан вә Болгар. 2013 елның 31 май көнендә архивланган.

[1]

Байер		β (Шәрәтан) • γ (Мезартим) • δ (Ботайн) • ε • ζ • η • θ • ι • κ • λ • μ • ν • ξ • ο • π • ρ¹ • ρ² • ρ³ • σ • τ¹ • τ² • c
Флемстид	1 • 4 • 5 (γ, Мезартим) • 6 (β, Шәрәтан) • 7 • 8 (ι) • 9 (λ) • 10 • 11 • 12 (κ) • 14 • 15 • 16 • 17 (η) • 19 • 20 • 21 • 22 (θ) • 23 • 24 (ξ) • 26 • 27 • 29 • 30 • 31 • 32 (ν) • 33 • 34 (μ) • 35 • 36 • 37 (ο) • 38 • 39 • 40 • 41 (c) • 42 (π) • 43 (σ) • 44 (ρ¹) • 45 (ρ²) • 46 (ρ³) • 47 • 48 (ε) • 49 • 50 • 51 • 52 • 53 • 54 • 55 • 56 • 57 (δ, Ботайн) • 58 (ζ) • 59 • 60 • 61 (τ¹) • 62 • 63 (τ²) • 64 • 65 • 66 • Кит 54 • Кит 85
Якындагы	Тигарден йолдызы • TZ • Глизе 109 • GJ 3146
Исемлек

Әбүрәйхан әл-Бирунинең «Мәсгуд кануны» зайичәсендәге йолдызлыклары
21 төньяк	Дөббеләсгар (Кече Җидегән) \| Дөббеләкбәр (Зур Җидегән) \| Аждаһа \| Кефей / Янучан \| Кычкыручы / Улаучы (Үгезкөтүче) \| Хәер Табагы (Төньяк Таҗ) \| Тезләнүче (Геркулес) \| Лира / Кимвал \| Таир / Дөҗаҗ (Аккош) \| Зателкөрси (Кассиопея) \| Персей / Хамил Рәэселгул \| Тезген Тотучы (Олаучы) \| Еланнарны Тылсымлаучы (Еланлы) \| Хәйя (Елан) \| Сәһем / Туку Станы (Ук) \| Каракош \| Дельфин \| Кыйтгателфәрәс (Кече Ат) \| Фәрәселзөлҗәнах (Пегас) \| Андромеда \| Мөсәлләс (Өчпочмак)
12 зодиак	Кәбәш / Хәмәл \| Сәвер \| Тәваэман (Җәүза) \| Саратан \| Әсәт \| Газраэ (Сөмбелә) \| Мизан \| Гакрәп \| Рами / Кавәс \| Җәди \| Сакыйбелмаэ / Дәлү \| Сәмәкәтан (Хут)
15 көньяк	Кит / Сәбгелбәхер \| Җәббар / Җәүза (Орион) \| Нәһер (Эридан) \| Әрнәб (Куян) \| Кәлбеләкбәр (Зур Эт) \| Кәлбелмөкаддәм (Кече Эт) \| Сәфинә (Арго Корабы) \| Шөҗаг (Су Аҗдаһасы) \| Табак \| Гораб (Козгын) \| Кентавр \| Сәбгъ (Бүре) \| Төтәсләвеч (Корбан Чалу Урыны) \| Таҗ (Көньяк Таҗ) \| Хут (Көньяк Балык)