Непал

Непал
	Байрак Илтамга
Шигарь	Mother and Motherland are Greater than Heaven
Башкала	Катманду
Халык саны	26 494 504 (22 июнь 2011, Җанисәп), 30 327 877 (июль 2020, бәя), 23 151 423 (22 июнь 2001, Җанисәп), 5 638 479 (28 май 1911, Җанисәп), 5 573 588 (31 август 1920, Җанисәп), 5 532 574 (1930, Җанисәп), 6 238 649 (1 март 1941, Җанисәп), 9 412 996 (22 июнь 1961, Җанисәп), 11 556 983 (22 июнь 1971, Җанисәп), 8 325 079 (1952, Җанисәп), 15 022 839 (22 июнь 1981, Җанисәп), 8 256 625 (28 май 1952, Җанисәп), 9 544 938 (1960), 9 710 150 (1961), 9 881 783 (1962), 10 060 686 (1963), 10 247 834 (1964), 10 443 932 (1965), 10 649 467 (1966), 10 864 396 (1967), 11 088 215 (1968), 11 320 100 (1969), 11 559 455 (1970), 11 806 296 (1971), 12 060 891 (1972), 12 323 203 (1973), 12 593 223 (1974), 12 871 016 (1975), 13 156 441 (1976), 13 449 680 (1977), 13 751 522 (1978), 14 063 010 (1979), 14 384 864 (1980), 14 718 228 (1981), 15 062 998 (1982), 15 417 207 (1983), 15 778 051 (1984), 16 143 975 (1985), 16 513 244 (1986), 16 887 696 (1987), 17 273 606 (1988), 17 679 536 (1989), 18 111 200 (1990), 18 569 445 (1991), 19 050 879 (1992), 19 551 500 (1993), 20 065 413 (1994), 20 587 157 (1995), 21 115 271 (1996), 21 647 305 (1997), 22 175 431 (1998), 22 690 158 (1999), 23 184 177 (2000), 23 655 119 (2001), 24 102 862 (2002), 24 525 527 (2003), 24 921 910 (2004), 25 292 058 (2005), 25 634 043 (2006), 25 950 022 (2007), 26 249 412 (2008), 26 544 943 (2009), 26 846 016 (2010), 27 156 367 (2011), 27 474 377 (2012), 27 797 457 (2013), 29 164 578 (2021, Җанисәп)
Нигезләнгән	28 май 2008
Сәгать кушагы	Непал вакыты
Кардәш шәһәрләр	Тойота
Рәсми тел	непал теле
География
Мәйдан	147,181.254346 км²
Координатлар	28°N 84°E
Сәясәт
Дәүләт башлыгы	Бидхья Деви Бхандари
Хөкүмәт башлыгы	Прачанда
Икътисад
Акча берәмлеге	Непал рупиясе
Эшсезлек дәрәҗәсе	3% (2014)
Туу күрсәткече	1.93 (2021)
КПҮИ	0.602 (2021)
Яшәү озынлыгы	72.12 ел (2021)
Пинсә яше	58 яшь
Джини коэффициенты	32.8 (2010)
Башка мәгълүмат
Ярдәм телефоннары	101 (янгын сакчылары) ; 102 (Ашыгыч медицина ярдәме) ;
Электр аергычы төре	Europlug, тип D, BS 546
Автомобил хәрәкәте ягы	сул
Челтәр көчәнеше	230 вольт
Телефон коды	+977
ISO 3166-1 коды	NP
ХОК коды	NEP
Интернет домены	.np

Непа́л, Непал Федератив Демократик Җөмһүрияте (непал. नेपाल [neˈpaːl]) — Көньяк Азиядә, Һималайларда урнашкан дәүләт. Һиндстан һәм Кытай белән чиктәш.

География

Мәйданы 147 181 квадрат километр һәм халык саны якынча 27 миллион булган, Непал мәйданы буенча дөньяда 93-енче дәүләт һәм халык саны буенча 41-енче ил. Непал Бангладештан тар Силигури коридоры белән аерылган һәм Бутаннан Һиндстан штаты Сикким белән аерылган. Катманду дәүләтнең башкаласы һәм иң зур мегаполисы.

Непалның таулы төньягы дөньядагы ун иң биек тауларның сигезенә ия, шулар арасында дөньядагы иң югары нокта Эверест Тавы. 20000 футтан артык булган 250 дән артык пиклар Непалда урнашкан. Көньяк Тераи регионы мул һәм дымлы.

Мәдәният

Дин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Һинд диненә якынча 81,3% непаллылар ышаналар, бу барлык илләрдән иң югары процент. Буддизм тарихи рәвештә Непал белән бәйләнгән һәм аңа халыкның 9%ы ышана, аннан соң Исламга 4,4%, Киратизмга 3,1%, Христианлыкка 1,4% һәм анимизмга 0,4% халык ышана. Халыкның зур өлеше, бигрәк тә таулы регионда, үзләрен бер үк вакытта Һинд дине һәм Буддизм тарафдарлары итеп игълан итәләр. Кератларның бабалары бу территориягә безнең эрага кадәр килгән. Непалда Һинд дине һәм Буддизм таралган. Мондагы брахманнар Буддизм белән компромисска барып Будданы Вишну Ходаеның сигезенче Аватары дип карый. Непаллыларның тере Кумари Алиһәсе чагылышы бар - ул брахманнар кастасыннан кыз, айлыгына җитмәгән. Бу кыз кайвакыт халыкка яшәгән сараеның балконыннан күренә. Бу илнең президенты бу кыз белән икътисад сораулары буенча киңәшләшә. Непалда Кайлас тавына менәргә ярамый. Кайласны әйләнеп чыкканда тукталалар да җиргә тиеп баш ияләр. Будда гыйбадәтханәләрендә өстенә мантралар язылган махсус барабаннар бар. Аларны сәгать угы борылышына кире әйләндерәләр. Непалда хатын-кызларның бәйрәме бар, хатын-кызлар ул бәйрәмгә кызыл киемнәр кияләр. Ир-кешеләр кайвакыт бер кулында тәсбих тартып, ә икенче кулында барабан әйләндереп йөриләр.

Телләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Непалда бик күп телләр бар, алар Һинд-Европа һәм Тибет-Бирма гаиләләренә карый. Иң таралганы - Непали теле.

Непалда светофорлар юк. Урамнарда тук-тук дигән такси йөри, аларга кешеләр барышлый сикереп менәләр һәм төшәләр.

Балаларга күзләрен кара сөрмә белән буйыйлар, усал рухлар кермәсен өчен.

Кытайга квадрат түбәле йортлар гадәте Непалдан үтеп кергән.

Непалның административ бүленеше

Дәүләт һимны

Непал телендәге текст	Латинча транскрипциясе	Татар теленә тәрҗемә
सयौं थुँगा फूलका हामी सयौं थुँगा फूलका हामी, एउटै माला नेपाली सार्वभौम भई फैलिएका, मेची-महाकाली। सयौं थुँगा फूलका हामी, एउटै माला नेपाली सार्वभौम भई फैलिएका, मेची-महाकाली। प्रकृतिका कोटी-कोटी सम्पदाको आंचल वीरहरूका रगतले, स्वतन्त्र र अटल। ज्ञानभूमि, शान्तिभूमि तराई, पहाड, हिमाल अखण्ड यो प्यारो हाम्रो मातृभूमि नेपाल। बहुल जाति, भाषा, धर्म, संस्कृति छन् विशाल अग्रगामी राष्ट्र हाम्रो, जय जय नेपाल।	Sayaű thűgā phūlkā hāmī Sayaű thűgā phūlkā hāmī, euṭai mālā nepālī Sārwabhaum bhai phailiekā, Mechi-Mahākālī Sayaű thűgā phūlkā hāmī, euṭai mālā nepālī Sārwabhaum bhai phailiekā, Mechi-Mahākālī Prakritikā kotī-kotī sampadāko ā̃chal, Vīrharūkā ragata le, swatantra ra aṭal Gyānabhūmi, śhāntibhūmi Tarāī, pahād, himāl Akhaṇḍa yo pyāro hāmro mātṛibhūmi Nepāl Bahul jāti, bhāṣhā, dharma, sãnskṛti chan biśhāl Agragāmī rāṣhṭra hāmro, jaya jaya Nepāl	Без — меңләгән гөл-чәчәк Без — меңләгән гөл-чәчәк бу Непал дигән бәйләмдә, Мечидән Маһакалигә сузылган гүзәл илдә. Без — меңләгән гөл-чәчәк бу Непал дигән бәйләмдә, Мечидән Маһакалигә сузылган гүзәл илдә. Мул табигать байлыклары — бәйсез илебез даны, Кан түгеп, батырларыбыз какшамас итте аны. Гыйлем, тынлык хөкем сөрә Тераида, тауларда, Уртак, бүленмәс, сөекле Ватаныбыз Непалда. Төрле раса, телләр, диннәр мирасын саклап калдың, Алгарышлы ил-дәүләтем, мәңге яшә, Непалым!

Шулай ук карагыз

Непал
Kathmandu-Hanuman Dhoka-Nasal Chowk-18-Pancamukhi Hanuman Mandir-2013-gje.jpg

Kathmandu
Swayambhunath-Hauptstupa-22-2013-gje.jpg

Swayambhunath
Patan-Palast-06-2007-gje.jpg

Patan
Bhaktapur-Palastplatz 34-abends-2013-gje.jpg

Bhaktapur
Tengboche-Namche Bazaar-60-Tal-Lhotse-2007-gje.jpg

Himalaya
Chhukung Ri-258-Abstieg-2007-gje.jpg

Himalaya
Jhinudanda-42-Abstieg-Huehnertraeger-2013-gje.jpg

Kaski District
Mustang-Ghami Khola-04-2015-gje.jpg

Mustang
Mustang-Sungda Choerten-14-2015-gje.jpg

Mustang

↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.
↑ https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI; Отчёт о развитии человечества; чыгару датасы: 2022.
↑ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI.
↑ ¹ ² "International Numbering Resources Database"; подзаголовок: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value; тикшерү датасы: 8 июль 2016; мөхәррир: Халыкара телекоммуникацияләр береге.
↑ ¹ ² ³ ⁴ "World Plugs"; тикшерү датасы: 10 июнь 2016; мөхәррир: Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе.

[wikidata-da8b01072f4a5eb69892a71023670b9a528a0b97-v3-1] ttp://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.

[wikidata-e548aea921984ef4ec84b65d4220d0a277f8a938-v3-2] ttps://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI; Отчёт о развитии человечества; чыгару датасы: 2022.

[wikidata-fbecc91df309c6a24e7220dcc7f05105bebe7b68-v3-3] ttps://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI.

[wikidata-6bc66ae882aecaa2d23d15a7021b93de899176e0-v3-4] ¹ ² "International Numbering Resources Database"; подзаголовок: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value; тикшерү датасы: 8 июль 2016; мөхәррир: Халыкара телекоммуникацияләр береге.

[wikidata-d72016721474f4db19140262c795464c1a7227ad-v3-5] ¹ ² ³ ⁴ "World Plugs"; тикшерү датасы: 10 июнь 2016; мөхәррир: Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]