Рамазан

Рамазан (төр. Ramazan)
Төре	Ислам
Башка төрле	Рамадан (гарәп. رمضان‎)
Шулай ук	Ураза
Әһәмияте	ураза тоту
Кабул ителгән	Мөхәммәт пәйгамбәр
Уздырыла	мөселманнар
Башлану көне	Рамазан аенда 1 һәм 29 (30) көннәрендә
Дата	Рамазан
Бәйрәм чаралары	мәчет, гаилә, дуслык
Йолалар	мәчеттә намаз уку, ифтар, Коръән уку, сәдака өләшү
Бәйле	Ураза

Рамазан аенда Каһирәдәге фануслар.

Рамазан аенда матур итеп бизәлгән һәм яктыртылган ярымай

Рамаза́н (гарәп. رمضان‎ [ra.ma.dˤaːn], төр. Ramazan [ɾɑmɑˈzɑn])— Һиҗри тәкъвимнең тугызынчы ае. Мөселманнар өчен фарыз булган ураза (саум) ае, исламның биш баганасының берсе булып тора.

Айның озынлыгы — 30 көн. Ул ай календаренә бәйле (Ислам календаре). Ураза таң атканнан (иртәнге азаннан соң) башлана һәм кояш баегач (кичке азаннан соң) тәмамлана. Уразадагы беренче 10 көн — рәхмәт көннәре, икенче 10 көне мәгъфирәт (гафу итү), өченче 10 көне Аллаһының рәхмәтенә ирешү көннәре дип атала.

Кояш календаре белән чагыштырганда, Рамазан даталары аерыла һәм ел саен якынча ун көнгә артка күчә, бу Айга бәйле күчмә бәйрәм.

Төп аспектлар

Рамазан — барлык гөнаһлардан арыну, күңелләрне сафландыру, миһербанлылык, шәфкатьлелек, юмартлык һәм яхшы ниятләр кылу ае.

Рамазан фазыйләтенә багышланган бер хәдистә Расүлаллаһ галәйһиссәлам түбәндәгечә әйткән:

Өммәтем гади айда кылган бер яхшы гамәл өчен бер савап ала, әмма рамазанда исә Аллаһ бер яхшы гамәл өчен җиде йөзгә хәтле һәм аннан да күбрәк әҗер бирә. Фарыз гыйбадәтләренең берсе өчен башка айларда кылган җитмеш фарызның савабын, нәфелләре өчен исә башка айларда кылган фарызның савабын бирә.

Аллаһы Тәгалә бу изге айда барлык мөселманнарга ураза тотарга боерган. Изге Коръәндә «Бәкара» сүрәсенең 183 нче аятендә түбәндәгечә әйтелгән:

Әй, иман китергән кешеләр, сездән алдагы кавемнәргә фарыз булган кебек, сезгә дә ураза фарыз булды, уразаларыгызны тотыгыз, шаять, сез тәкъвалылардан булырсыз.

Рамазан аеның фарыз уразасы 29 яки 30 көн дәвам итә.

• Ураза мәчеттә иртәнге азан әйтелгәч, таң ату белән башлана, кояш баеп, мәчеттә кичке азан яңгырагач, тәмамлана.
• Ураза тотучы иртәнге ашны (сухур) таң атканчы тәмамларга, кичке ашны ифтар вакыты кергәч, башларга тиеш. Су, хөрмә белән авыз ачарга киңәш ителә.
• Иша намазы укылгач, һәр көн мөселманнар җәмәгать белән тәравих, ирекле намаз укырга кирәк — бу намаз сигез яки егерме рәкәгатьтән тора.
• Рамазан аеның соңгы ун көне — Кадер кичәсе.
• Рамазан (гарәпчәдән — ид әл-фитр) яки Ураза бәйрәме (төркичәдән) шәүвәл аеның беренче көнендә үткәреләз һәм ул Рамазан аеның тәмамлануын билгели. Бәйрәм мәчеттә бәйрәм намазы укудан башлана, намазга кадәр мөселманнар фитыр-сәдакәсе бирергә тиеш.

Вакыты

Ислам ай календаре буенча елның һәр ае яңа ай чыгып, бер көн үткәннән соң башлана. Ай календаре григориан календаре белән чагыштырганда кыскарак — аерма якынча унбер көн тәшкил итә. Бу Рамазан аеның башы һәм ахыры даталарының григориан календаре буенча унбер көнгә артка күчүенә сәбәп булып тора.

Мөселман илләрендә Рамазанның беренче көне төрлечә исәпләнә: кайбер илләр аның башлангычын астрономик исәпләүләр ярдәмендә, башка илләр айга бәйле билгели.

Максаты

Рамазан аенда ураза тотучы мөселманнар тулысынча кеше ихтыяҗларыннан баш тарта, аның төп мәгънәсе — дин тотучылар Аллаһы Тәгаләгә рухи ныклык һәм иманнарының нык булуын күрсәтә. Рухи һәм тән уразасы күңелләргә һәм тәннәргә уңай тәэсир итә.

Ураза тоту кешенең эчке сиземләүләрен һәм дәртләрен, нәфесен тыю өчен каралган. Ел саен Рамазан ае дәвамында кеше кешене рәнҗетә торган барлык гамәлләрдән, ниятләрдән һәм фикерләрдән котылырга тырышып, тышкы чисталыкны, шулай ук эчке рухи чисталыкны саклый. Әгәр мөселман кеше ураза вакытында Аллаһы Тәгаләгә ярамаган гамәлләр кылса, андый кешенең уразасы кабул булмаска мөмкин. Адәм баласы яманлык һәм яман гамәлләрдән баш тартмаса, Аллаһы Тәгалә аның ризыктан һәм эчүдән тыелып торуына мохтаҗ түгел.

Ел саен Рамазан ае дәвамында мөселманнар намаз укуга елның башка вакытларына караганда җаваплырак карыйлар, Аллаһның Коръән китабын ешрак укырга тырышалар, изге гамәлләр кылырга, сәдака яки ирекле сәдака, шулай ук зәкят яки мәҗбүри сәдака бирергә омтылалар.

Әгәр елның башка айларында мөселманнарның берсе төп намазларын укудан туктаса, рамазан аенда ул ислам буенча мәҗбүри көндәлек намазларны укуны яңартырга омтыла, шуңа күрә рамазан ае җитү гөнаһлы кешегә Аллаһы Тәгаләнең рәхим-шәфкатен алуда зур мөмкинлек булып тора.

Уразаның мәҗбүри шарты

Рамазан уразасын тотарга керешкән мөселманның беренче эше — ният кылу.

Иртән сәхәр кылуны тәмамлагач әйтелә торган ният

Ураза тотар алдыннан түбәндәге сүзләрне (гарәпчә) укып, тел белән ният кылу мөстәхәб санала:

نَوَيْتُ أَنْ أَصُومَ شَهْرِ رَمَضَانَ مِنَ الْفَجْرِ إِلَى الْمَغْرِبِ خَالِصًا لِلَّهِ تَعَالَى Укылышы: [Нәүәйтү ән әсуумә саумә шәһри рамадаанә минәл-фәҗри иләл-мәгриби хаалисан лилләәһи тәгааләә] Мәгънәсе: Аллаһы Тәгалә өчен, ихласлык белән таң вакытыннан башлап, кояш батканчыга кадәр Рамазан уразасын тотарга ният кылдым

Ул уразаның мәҗбүри шартларының берсе. Мөселман көн саен төнге намаздан соң һәм иртәнге намаз алдыннан ниятен расларга яки күңеле белән ниятләргә тиеш. Күпчелек мәзһәбләр ураза вакытында ниятне көн саен эшләргә кирәк дип саный, әмма кайбер дин белгечләре, әгәр мөселман ниятен ай башында гына расласа, бу җитәрлек булачак, дип саный. Ният әйткәндә рамазан уразасы икәнен билгеләргә кирәк.

Рамазанда сәхәр ашарга дип йокыдан тору яки бу теләк белән йокларга яту ният була. Әгәр кеше сәхәргә ураза тотмау нияте белән торса, уразага ният кылынмаган була.

Кич белән авыз ачканда укый торган дога

Башта хөрмә яки су кабып авыз ачалар, аннан түбәндәге доганы кылалар:

اَللَّهُمَّ لَكَ صُمْتُ وَبِكَ آمَنْتُ وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَعَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْتُ فَاغْفِرْ لِى يَا غَفَّارُ مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْتُ Укылышы: [Әллааһүммә ләкә съумтү үә бикә әәмәннтү үә гъәләйкә тәвәккәлтү үә гъәләә ризкъыйкә әфтъартү фәгъфир лии йәә гъаффәәру мәә къаддәмтү үә мәә әххъартү] Мәгънәсе: Аллаһым, шушы уразамны Синең [ризалыгың] өчен тоттым, Сиңа гына иман китердем һәм Сиңа тәвәккәл иттем. Син биргән ризыклар белән авыз ачам. Әй, гөнаһларны гафу Итүче Аллаһым, минем әүвәлге гөнаһларымны да, соңгы гөнаһларымны да ярлыка

Уразаның этаплары

Рамазан аеның барлык тәүлекләрен шартлы рәвештә этапларга бүлеп карарга мөмкин:

• Көндезге вакыт. Ул тыелу чоры булып тора: бу вакытта эчү һәм ашау, шулай ук җенси мөнәсәбәтләргә керү тыела. Көн вакыты таң ату белән башлана.
• Төнге вакыт. Ул кояш баеган чакта, магриб-кичке намаз укудан башлана. Төнге вакытта ашау-эчү тыелмый.

Мөселманнар өчен ураза вакытының кайчан башлануын һәм тәмамлануын билгеләү мөһим, чөнки уразаны таң аткач, башларга, кояш баеганчы тәмамларга ярамый.

Уразаны боза торган гамәлләр

Уразаны тәүлекнең якты вакытында башкарылган түбәндәге гамәлләр боза:

• ураза тотарга керешер алдыннан ният әйтелмәү;
• ашау яки эчү;
• тәмәке тарту, тәмәке иснәү;
• җенси мөнәсәбәткә керү;
• үз ихтыярың белән косу.

Уразаны бозмый торган гамәлләр

Көннең якты вакытында башкарылган түбәндәге гамәлләр уразаны бозмыйлар:

• сатып алыначак малны татып карау;
• балага ризык чәйнәп бирү;
• күзгә сөрмә тарту;
• тешләрне пакъләү;
• кан алдыру;
• сөлек салдыру;
• госел коену;
• мунчага кереп, аягүрә тирләп чыгу.

Ураза тотудан азат ителүчеләр

Рамазан аенда кайбер кешеләр ураза тотудан азат ителә. Алар:

• балигъ булмаган балалар;
• психик авырулары һәм тайпылышлары булган мөселманнар;
• сәламәтлекләренә бәйле ураза тота алмаучылар. Терелгәч, алар уразаның төшереп калдырган көннәре өчен каза уразасы тотарга тиеш;
• йөкле һәм бала имезүче хатын-кызлар. Ураза тоту өчен баланы имезүдән туктатырга ярамый;
• яшәү урыннарыннан 80 км ераклашкан юлчыларга ураза тотарга киңәш ителми.

Казага калган ураза

Мөселманнар Рамазан аенда җитди сәбәпсез уразаны бозса, бу гөнаһ булып санала. Ул бу гөнаһтан тыелырга тиеш.

Бурычны түләүнең формасы һәм күләме түбәндәгеләрдән гыйбарәт:

• ураза алдан уйлап бозылмаса, хайд (күрем) һәм каты авыру кебек нигезле сәбәбе бар икән, ул вакытта аңа казага калган уразаны тотарга кирәк: бу уразаның бер көне булырга, яисә мохтаҗларга билгеле бер күләмдә түләү, шушы суммага сатып алыначак продуктлар белән түләнергә мөмкин. Әлеге гамәлләрне елның төрле көнендә башкарып була.
• җитди сәбәпләргә бәйле мөселман уразасын калдырса, киләсе Рамазан ае җиткәнче ураза тота ала.
• җенси мөнәсәбәтләр көндез башкарылса, бозылган ураза көне казага кала. Гамәл башкарылган көн алтмыш көнгә тиң.

Рамазан аенда игелекле эшләр башкару

Изге Коръәндә һәм Мөхәммәд пәйгамбәрнең хәдисләрендә әйтелгәнчә, Рамазан уразасы вакытында изге гамәлләр кылу аеруча мөһим. Аллаһының Илчесе хәбәр иткәнчә, Рамазан ае вакытында изге гамәлләр кылу изге гамәлләрнең һәрберсенең әһәмиятен җиде йөз тапкыр арттыра.

Шулай ук Мөхәммәд пәйгамбәр әйткәнчә, Рамазан аенда шайтан богауланган, шул сәбәпле мөселманнарга изге гамәлләр кылу җиңелрәк, чөнки шайтан аларга каршы килми.

Рамазан ае дәвамында ураза тотучы мөселманнар мөмкин кадәр күбрәк вакытларын Коръән укуга багышларга, өстәмә намазлар укырга, мохтаҗларга сәдака бирергә, шулай ук башка изге гамәлләр кылырга тырышалар.

Аллаһы Тәгалә Үзенең Китабында түбәндәгечә әйтә:

Яхшылык эшләргә ашыгыгыз, тәүбә кылырга ашыгыгыз, җәннәткә ашыгучылардан булырсыз. Ул җәннәтнең киңлеге җир һәм күкләр кадәрдер. Ул җәннәтләр тәкъвалылар өчен әзерләнде «Әл-Гыймран» сүрәсе, 133 нче аять

Сәхәр

Рамазан ае дәвамында иртәнге аш сәхәр дип атала. Мөһим шарт: сәхәр ашау иртәнге намаз (әл-фәҗр) башланганчы, ягъни таң атканчы башкарылырга тиеш.

Сәхәрдә ашагыз һәм, шул рәвешле, ураза тотар өчен, үзегезне ныгытыгыз. Көндез йоклап алыгыз – бу сезгә төнлә белән тәһәҗҗүд намазына торырга ярдәм итәр; Таң атканчы ашагыз, чөнки монда бәрәкәт бар Мөхәммәд пәйгамбәр.

Сәхәр таң атканчы тәмамланырга тиеш, шул вакытта Рамазан аенда ураза тотучыга Аллаһы Тәгаләдән биреләчәк бүләк — саваб күбрәк булачак. Ураза тотучы таң атканчы ашарга тиеш һәм әгәр ул моны эшләмәсә, савапның билгеле бер өлеше югалачак, чөнки сәхәр — Мөхәммәд пәйгамбәрнең сөннәтенә кагылышлы гамәл.

Изге Коръәндә:

Таңның ак җебе (төннең) кара җебеннән аерылганчыга кадәр ашагыз, эчегез, моннан соң кичкә кадәр ураза тотыгыз, — дип әйтелгән. «Әл-Бәкара / Сыер», 2:187.

Мөселманнар сәхәргә Аллаһы Тәгаләнең мәрхәмәте һәм рәхмәте кебек карарга тиеш: вакытында уянып, ашыкмыйча ашарга. Шуннан соң иртәнге намазга укырга.

Ифтар

Рамазан аенда, уразадан чыгып, кичке аш ашау. Татарлар һәм башкортлар да «авыз ачу» дип атала. Бу термин «ифтар» сүзенең синонимы булып тора.

Кояш баткач, тоз яки су белән авыз ачу — сөннәт, хөрмә кебек татлы җимешләр белән авыз ачу — мөстәхәб.

Кагыйдә буларак, төп ризыкны ашаганчы, кичке намаз — ахшам укыла. Ул 3 рөкәгать фарыздан һәм 2 рөкәгать сөннәттән тора һәм якынча 10 минут укыла.

Үтү вакытлары

Ислам ай тәкъвимендә яңа ай тугачтан башлана. Ай тәкъвиме грегориан тәкъвименнән 11 көнгә кыскарак, шуңа күрә һәр елда Рамазан ае 11 көнгә иртәрәк керә.

М	Беренче көн	Ахыргы көн
2025	28 февраль (кояш баю белән)	30 март
Рамазан ае

Дога кылу

Ураза вакытында гадәттәгечә, Корьән уку башка айлардан саваплырак булып санала. Шулай ук зур савап булып Тәравих намазы санала (Рамазан вакытында ул мәчетләрдә һәр төн укыла). Кайберәүләр һәр төн Корьәннең 1/30-ын укып, Рамазан аенда Корьәнне укып чыгалар.

Рамазан ае календаре

Казанда 2025 елга Рамазан ае календаре:

Февраль/ Март	Сәхәр тәмам	Иртәнге	Кояш чыга	Зәвәл	Өйлә	Икенде	Ахшам (авыз ачу)	Ястү
28								18:57
01	04:31	05:04	06:34	11:55	12:00	15:20	17:19	18:59
02	04:29	05:01	06:31	11:55	12:00	15:22	17:21	19:01
03	04:26	04:59	06:29	11:55	12:00	15:24	17:23	19:03
04	04:23	04:56	06:26	11:55	12:00	15:26	17:25	19:05
05	04:21	04:54	06:24	11:55	12:00	15:28	17:27	19:07
06	04:18	04:51	06:21	11:54	12:00	15:29	17:29	19:10
07	04:16	04:49	06:19	11:54	12:00	15:31	17:31	19:12
08	04:13	04:46	06:16	11:54	12:00	15:33	17:33	19:14
09	04:10	04:44	06:14	11:54	12:00	15:35	17:35	19:16
10	04:07	04:41	06:11	11:53	12:00	15:36	17:38	19:18
11	04:05	04:38	06:08	11:53	12:00	15:38	17:40	19:20
12	04:02	04:36	06:06	11:53	12:00	15:40	17:42	19:23
13	03:59	04:33	06:03	11:53	12:00	15:42	17:44	19:25
14	03:56	04:31	06:01	11:52	12:00	15:43	17:46	19:27
15	03:53	04:28	05:58	11:52	12:00	15:45	17:48	19:29
16	03:50	04:25	05:55	11:52	12:00	15:47	17:50	19:32
17	03:47	04:23	05:53	11:51	12:00	15:48	17:52	19:34
18	03:44	04:20	05:50	11:51	12:00	15:50	17:54	19:36
19	03:41	04:18	05:48	11:51	12:00	15:52	17:56	19:38
20	03:38	04:15	05:45	11:51	12:00	15:53	17:58	19:41
21	03:35	04:12	05:42	11:50	12:00	15:55	18:00	19:43
22	03:32	04:10	05:40	11:50	12:00	15:56	18:02	19:45
23	03:29	04:07	05:37	11:50	12:00	15:58	18:04	19:48
24	03:26	04:05	05:35	11:49	12:00	16:00	18:06	19:50
25	03:22	04:02	05:32	11:49	12:00	16:01	18:08	19:53
26	03:19	03:59	05:29	11:49	12:00	16:03	18:10	19:55
27	03:16	03:57	05:27	11:48	12:00	16:04	18:12	19:58
28	03:13	03:54	05:24	11:48	12:00	16:06	18:14	20:00
29	03:09	03:51	05:21	11:48	12:00	16:07	18:12	20:03

Ураза гаете

Март	Сәхәр тәмам	Иртәнге	Кояш чыга	Зәвәл	Өйлә	Икенде	Ахшам (авыз ачу)	Ястү
30	3:06	3:49	5:19	11:47	12:00	16:09	18:18	20:05

Шәүвәл ае уразасы

Март/ Апрель	Сәхәр тәмам	Иртәнге	Кояш чыга	Зәвәл	Өйлә	Икенде	Ахшам (авыз ачу)	Ястү
31	3:03	3:46	5:16	11:47	12:00	16:10	18:20	20:08
01	2:59	3:44	5:14	11:47	12:00	16:12	18:22	20:10
02	2:56	3:41	5:11	11:47	12:00	16:13	18:24	20:13
03	2:52	3:38	5:08	11:46	12:00	16:15	18:26	20:15
04	2:49	3:36	5:06	11:46	12:00	16:16	18:28	20:18
05	2:45	3:33	5:03	11:46	12:00	16:18	18:30	20:21

Шартлы билгеләр:

• 28.02.2025 — беренче тәравих;
• 01.03.2025 — уразаның беренче көне;
• 28.03.2025 — соңгы тәравих;
• 29.03.2025 — уразаның соңгы көне;
• 30.03.2025 — Ураза гаете.

Шулай ук карагыз

• Ураза бәйрәме

Искәрмәләр

Әдәбият

1. Али-заде А. А. Рамадан // Исламский энциклопедический словарь. — М. : Ансар, 2007. — С. 648. — ISBN 978-5-98443-025-8. (CC BY-SA 3.0)
2. Гогиберидзе Г. М. Исламский толковый словарь. — Ростов н/Д.: Феникс, 2009. — 266 с. — (Словари). — 3000 экз. — ISBN 978-5-222-15934-7.
3. Ньюби Г. Краткая энциклопедия ислама = A Concise Encyclopedia of Islam / Пер. с англ.. — М.: Фаир-пресс, 2007. — 384 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-8183-1080-0.
4. Резван Е. А. Рамадан // Ислам: энциклопедический словарь / Отв. ред. С. М. Прозоров. — М. : Наука, ГРВЛ, 1991. — С. 197-198. — 315 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-02-016941-2.
5. Рамадан // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. т. XXVI, с. 244