Владимир Ленин

Тугач бирелгән исем	рус. Владимир Ильич Ульянов
Сугыш	Россия инкыйлабы; Октябрь инкыйлабы; Русия ватандашлар сугышы;
Тәхәллүс	Ленин, Ильин, Н. Ленин, Старик, К. Тулин и Lenin
Башкарган вазифа
председатель Совета народных комиссаров РСФСР[d]
	27 октябрь (9 ноябрь) 1917 — 21 гыйнвар 1924
Соңрак килүче	Алексей Рыков
председатель Совета народных комиссаров СССР[d]
	6 июль 1923 — 21 гыйнвар 1924
Соңрак килүче	Алексей Рыков
Q61899333?
	17 июль 1923 — 21 гыйнвар 1924
Соңрак килүче	Лев Борисович Каменев[d]
член Политбюро ЦК КПСС[d]
	10 (23) октябрь 1917 — 23 октябрь (5 ноябрь) 1917
член Политбюро ЦК КПСС[d]
	29 ноябрь (12 декабрь) 1917 — 25 март 1919
член Политбюро ЦК КПСС[d]
	25 март 1919 — 21 гыйнвар 1924
Сак астында тоту урыны	Дом предварительного заключения[d]
Сәяси идеология	антикапитализм[d], антиимпериализм[d], марксизм-ленинизм[d] и каммунизем
Вафат булу датасы	21 гыйнвар 1924[…] (53 яшь)
Сәнгать юнәлеше	антиимпериализм[d], антикапитализм[d], марксизм и классовая борьба[d]
Катнашучы	Россия инкыйлабы, II съезд РСДРП[d], III съезд РСДРП[d], IV съезд РСДРП[d], V съезд РСДРП[d], VII съезд РКП(б)[d], VIII съезд РКП(б)[d], IX съезд РКП(б)[d], X съезд РКП(б)[d] и XI съезд РКП(б)[d]
Уку йорты	Питырбур дәүләт университетының юридик факультеты[d]; Казан Император университеты (1888); Сембер классик гимназиясе[d];
Ыруг	Семья Ульяновых[d]
Язма әсәрләр теле	алман теле, француз теле, инглиз теле и рус теле
Кардәш	Мария Ильинична Ульянова[d], Ольга Ильинична Ульянова[d], Александр Ильич Ульянов[d], Дмитрий Ильич Ульянов[d] и Анна Ильинична Елизарова-Ульянова[d]
Ватандашлык	Россия империясе; СССР; РСФСР[d];
Ата	Илья Ульянов[d]
Җирләнгән урыны	Ленин төрбәсе;
Активлык урыны	Санкт-Петербург и Мәскәү
Биеклек / буй	165 сантиметр
Хәләл җефет	Надежда Крупская
Эшчәнлек өлкәсе	ленинизм[d], сәясәт и каммунизем
Җенес	ир-ат[…]
Вафат булу урыны	Большие Горки[d], РСФСР, СССР;
Чәч төсе	кара чәч
Ана	Мария Ульянова[d]
Әсәрләр исемлеге	произведения Ленина[d]
Автор буларак авторлык хокуклары халәте	автор хокукларына иялек вакыты тәмам[d]
Һөнәр төре	сәясәтче, инкыйлабчы
Сексуальная ориентация	Һетеросексуальлек
Эш урыны	Петербург дәүләт университеты;
Commons Creator бите	Vladimir Lenin
Сәяси фирка әгъзасы	Россия социал-демократик эшчеләр фиркасе (1917); Русия социал-демократик эшчеләр (бәлшәвикләр) фиркасе[d] (1918); Советлар Союзы Коммунистик Партиясе (1924);
Биттәге чәчләр	борода в стиле ван Дейка[d]
Бүләкләр	орден Труда Хорезмской НСР[d] (1922)
Туу датасы	22 апрель 1870[…]
Туу урыны	Сембер, Сембер губернасы, Россия империясе;
Йогынтысын кичергән	Карл Маркс, Фридрих Энгелс, Георгий Валентинович Плеханов[d], Александр Һерцен[d], Георг Һегель, Карл Каутский[d], Дицген, Иосиф[d] и Гобсон, Джон Аткинсон[d]
	Файл:Commemorative plaque to Vladimir Lenin.jpg
Үлем сәбәбе	мигә кан йөгерү[d]
Әсәрләр җыентыгы	Виктория һәм Альберт Музее
Туган тел	рус теле
Гаепләнгән	политическая деятельность[d]
Үлем төре	табигый үлем[d]
Досье в	Швейцарский архив исполнительских искусств[d]
Җәза	ссылка в Сибирь[d]
	Владимир Ленин РУВИКИ.Медиада

Владимир Илья улы Ленин (чын фамилиясе Ульянов; рус. Влади́мир Ильи́ч Ле́нин) — Россия империясе һәм СССР сәясәт һәм дәүләт эшлеклесе, инкыйлабчы, большевиклар фиркасен нигезләүче. 1917 елның Бөек Октябрь инкыйлабын оештыручылардан берсе. Фәлсәфәче, марксист, публицист, Өченче коммунистик интернационалны оештыручы, ССРБга нигез салучы. Фәлсәфә һәм икътисад өлкәсенә карый торган фәнни хезмәтләре бар.

В. Ленин җитәкчелегендәге Бөек Октябрь инкыйлабы нәтиҗәсендә:

Россия беренче Бөтендөнья сугышыннан чыга (Солых декреты);
алпавыт җирләре фәкыйрь крестьяннарга бүлеп бирелә (Җир декреты);
зур ширкәтләр милләтләштерелә;
дин дәүләттән аерыла;
ил патша хакимияте бурычларын түләүдән баш тарта;
милләтләрнең үзбилгеләнү сәясәте үткәрелә башлый (Польша, Балтыйк илләре, Финляндия, Молдавия, Төркия, Кытайның Манҗуриясе, Монголия, АТССР һ.б.);
сәнәгый электрлаштыру эшләре тормышка ашырыла (ГОЭЛРО планы);
дөнья тарихында иң зур күләмле Наданлыкны бетерү сәясәте үткәрелә;
бөтен милләтләрнең хокуклары тигез дип игълан ителә;
дөнья тарихында беренче тапкыр хатын-кызларга сайлау хокукы бирелә;
В. Ленин башлаган Яңа Икътисади Сәясәт вакытында икътисадый үсеш кайбер елларда 30 процентка җитә;

Тәрҗемәи хәле

Атасы — күренекле мәгърифәтче Илья Ульянов, Сембер губернасы дәүләт мәктәпләре буенча баш инспектор. Улы Сембер гимназиясендә укый.

1887 елда Казан университетының юридик факультетына укырга керә. Биредә үзенең революцион эшчәнлеген башлый. Шул ук елны студентлар арасында фетнәдә катнашканлыктан, университеттан куыла. Мәхкәмә аны хөкем итеп Казан өязендәге Апакай авылына «сөрген»гә җибәрә.

Володя Ульянов — студент (1887)

1888 елда аңа Казанга кайтырга рөхсәт ителә. 1888-89 елларда Федосеев түгәрәкләре эшендә катнаша. Биредә Маркс, Энгельс, Плеханов әсәрләрен өйрәнә башлый.

1891 елда Петербург университетының Юридик Факультетында экстерн рәвешендә имтихан тапшыра, 1891-1896 елларда Самар белән Петербург шәһәрләрендә мәхкәмәдәге присяжный вәкил ярдәмчесе вазифасын башкара.

1895 елда Санкт-Петербургда Эшчеләр сыйныфын азат итү өчен көрәш берлеген (рус. Союз борьбы за освобождение рабочего класса) оештыруда катнаша.

1897 елда Енисей губернасына 3 еллык сөргенгә җибәрелә. Шушенское авылында яши.

1900 елдан эмиграциядә; Г. В. Плеханов һ.б. белән берлектә «Искра» гәзитен нәшер итә. РСДРПның II корылтаеннан башлап (1903), Ленин большевиклар фиркасен җитәкли. Эмиграциядә чакта яшерен фиркане саклап калу һәм ныгыту белән шөгыльләнә.

1912 елның 5 маенда Санкт-Петербургда большевикларның хакимиятләр рөхсәте белән чыккан «Правда» гәзите чыга. Ленин гәзитнең мөхәррияте белән канәгать булмый (мөхәррире И. Сталин була). Ленин көн саен диярлек төрле киңәшләр, күрсәтмәләр, хаталар төзәтеп хатлар җибәрә. Ике ел эчендә аның авторлыгында 270 мәкалә чыга.

1917 елгы Февраль Инкыйлабыннан соң Петроградка кайта, Октябрь Кораллы инкыйлабына җитәкчелек итә. Советларның II Бөтенрусия корылтаенда (1917, октябрь) ХКС рәисе итеп сайлана. Бер үк вакытта 1918 елдан соң Эшче-Игенче Саклау Шурасы (1919 елдан Хезмәт һәм Саклау Шурасы (Советы) рәисе; БҮБК һәм СССР ҮБК әгъзасы.

1922 елның декабреннән, авыруы кәчәеп китү сәбәпле, сәяси эшчәнлектән беркадәр читләшә. Ленин вафатыннан соң СССРда Ленин тәгълиматы Сталин аңлатмасында канунлаштырыла.

1922 елның 24 декабрендә һәм яңа елның 4 гыйнварда ул Х ВКП(б) Корылтаена хат яза. Аңарда ул фирка белән итүгә дәгъва иткән һәм үзенә алмашка киләчәк большевик сәясәтчеләргә тәнкыйди сыйфатлама бирә. Соңыннан бу хат «Ленин васыяте» исемен алган.

Иосиф Сталинны ул гомумән югары урыннарга куярга кушмаган. Ул аны кабаланучан һәм үз әйләнә-тирәсе белән туктаусыз идарә итәргә мавыгучы бер бюрократ итеп сурәтли. Сталин алга сөргән Татарстан АССР шикелле милли автономияләрнең Советлар Берлегенә РСФСР «арадашчылыгы» белән керүен ул тулысынча хаксызга чыгара. Ленин бу башлангычны Сталинның «милли большевик»ләргә (республикалардагы коммунистларга) карата җыелган ачуы һәм үч алу нияте белән аңлата.^[13]

Ләкин, XI Корылтай (апрель, 1923) Ленинның сүзен аяк астына салып, ВКП(б) беренче секретаре, димәк, ил җитәкчесе итеп Сталинны сайлый.

1924 елның 21 гыйнварында көчле авырудан үлә. Кызыл мәйдандагы Ленин төрбәсендә күмелгән.

Сугыш вакытында, 1941–1944 елларда Ленинның җәсәде Мәскәүдә, мавзолейда түгел, Төмәндә сакланган^[14]. 1945 елның апрелендә Мәскәүгә кайтарылган.

Ульянов-Ленин вә Татарстан Автономиясе

ТАССРны оештыруда хәлиткеч роль уйный: Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасын төзү турындагы декретка(үле сылтама) кул куя (1920, 27 май).

Төп хезмәтләре

Ни нәрсә ул "халык дуслары" һәм алар социал-демократларга каршы ничек сугыша? (Что такое "друзья народа" и как они воюют против социал-демократов?), (1894),
Россиядә капитализм үсеше (Развитие капитализма в России, (1899),
«Нишләргә?» (Что делать?), (1902) һ.б.
«Алга бер адым, ике адым элек (безнең партиядәге Кризис)» («Шаг вперёд, два шага назад (Кризис в нашей партии)»), (1904)
"Материализм һәм эпириокритицизм. Критик язмалар турында бер реакцион фәлсәфә» («Материализм и эмпириокритицизм. Критические заметки об одной реакционной философии»), (1909) - Ленинның гносеология буенча төп хезмәте.
"Марксизмның өч чыганагы һәм өч состав өлеше» («Три исто́чника и три составны́х ча́сти маркси́зма»), (1913)
"Милли мәсьәлә буенча критик язмалар" ("Критические заметки по национальному вопросу"), (1913)
"Милләтләрның үзбилгеләнү хокукы турында» («О праве наций на самоопределение»), (1914)
“Русларның милли горурлыгы турында” (“О национальной гордости великороссов”), (1914)
"Дәүләт һәм инкыйлаб. Марксизмның дәүләт турында тәгълимат һәм инкыйлабта пролетариат бурычлары». («Государство и революция. Учение марксизма о государстве и задачи пролетариата в революции»), (1917)
«Съездга хат» («Письмо к съезду»), (1922) «Ленинның васыятьнамә» кебек да билгеле

Күптомлы сайланма әсәрләре (1-45 томнар, 1954-1973) Татарстан китап нәшриятында татар телендә нәшер ителә.

Истәлек

Ленин хөрмәтенә меңнәрчә торак пунктлар (мәсәлән, Ленинград, Ульяновск, Лениногорск), урамнар (мәсәлән, Казанның Вахитов районында Ленин һәм Ульянов-Ленин урамнары) һәм бер астероид аталган.

Искәрмәләр

↑ марксизм-ленинизм
↑ Ленин Владимир Ильич // Большая советская энциклопедия (рус.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ Vladimir Lenin // Encyclopædia Britannica (ингл.)
↑ ¹ ² Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek, Österreichische Nationalbibliothek Record #118640402 // Gemeinsame Normdatei (нем.) — 2012—2016.
↑ ¹ ² Чешская национальная авторитетная база данных
↑ Record #7393146 // VIAF [неопр.] — Дублин (Огайо): OCLC, 2003.
↑ BeWeB
↑ Service R. Lenin (ингл.): A Biography — 2000.
↑ Vladimir Iljitš Uljanov // Eesti biograafiline andmebaas ISIK (эст.)
↑ Wladimir Iljitsch Lenin // Brockhaus Enzyklopädie (нем.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
↑ P. Vi. Lenin, Vladimir Ilich (ингл.) // The Enciclopædia Britannica — 12 — London, New York City: 1922. — Vol. XXXI English History to Oyama, Iwao.
↑ performing-arts.ch / за ред. Швейцарский архив исполнительских искусств
↑ Политические руководители Советского государства в 1922 — начале 1923 гг.
↑ Рәшит Минһаҗ. Локман Закиров: «Мин – очраклы кеше». «Ватаным Татарстан», 09.02.2018

Чыганаклар

Фәнзаман Баттал "Күңелем Ленин белән сөйләшә!"

Сылтамалар

Шулай ук карагыз

Ленин ордены

[_64892ae7fdec9e79-1] марксизм-ленинизм

[_e15e63fd644caa07-2] Ленин Владимир Ильич // Большая советская энциклопедия (рус.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_4f74f401c509c547-3] Vladimir Lenin // Encyclopædia Britannica (ингл.)

[_9cb5c81295a4d984-4] ¹ ² Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek, Österreichische Nationalbibliothek Record #118640402 // Gemeinsame Normdatei (нем.) — 2012—2016.

[_6ba6691c0611403a-5] ¹ ² Чешская национальная авторитетная база данных

[_d394c9fe10e9f602-6] Record #7393146 // VIAF [неопр.] — Дублин (Огайо): OCLC, 2003.

[_66736c2ddff4acd9-7] BeWeB

[_a983efdcb3c9528d-8] Service R. Lenin (ингл.): A Biography — 2000.

[_56c444ec5bdd52ef-9] Vladimir Iljitš Uljanov // Eesti biograafiline andmebaas ISIK (эст.)

[_6b122164c9784922-10] Wladimir Iljitsch Lenin // Brockhaus Enzyklopädie (нем.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag

[_9a1c5634edbbdac4-11] P. Vi. Lenin, Vladimir Ilich (ингл.) // The Enciclopædia Britannica — 12 — London, New York City: 1922. — Vol. XXXI English History to Oyama, Iwao.

[_326ac38fcc050fbb-12] rforming-arts.ch / за ред. Швейцарский архив исполнительских искусств

[13] Политические руководители Советского государства в 1922 — начале 1923 гг.

[14] Рәшит Минһаҗ. Локман Закиров: «Мин – очраклы кеше». «Ватаным Татарстан», 09.02.2018

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Иҗтимагый һәм сәяси фәлсәфә
Борынгы	Аристотель Августин Чанакья Цицерон Конфуций Хань Фэй [рус.]татар. Лактанций [рус.]татар. Лао Цзы Мэн-цзы [рус.]татар. Мо-цзы [рус.]татар. Ориген [рус.]татар. Филон [рус.]татар. Әфләтүн Плутарх [рус.]татар. Полибий [рус.]татар. Шан Ян [рус.]татар. Сунь-цзы [рус.]татар. Тертуллиан [рус.]татар. Фукидид [рус.]татар. Тируваллувар [рус.]татар. Ксенофонт [рус.]татар. Сюнь-цзы [рус.]татар.
Урта гасырлар	әл-Фараби Аквиналы Ибн Баджа [рус.]татар. Ибн Рөшд Бальд [рус.]татар. Бартоло да Сассоферрато [рус.]татар. Леонардо Бруни [рус.]татар. Данте Геласий I [рус.]татар. әл-Газали Римлы Эгидий [рус.]татар. Грациан [рус.]татар. Григорий VII [рус.]татар. Ибн Халдун Солсберилы Иоанн [рус.]татар. Брунетто Латини [рус.]татар. Маймонид [рус.]татар. Марсилий [рус.]татар. Мөхәммәт пәйгамбәр Низам аль-Мульк [рус.]татар. Оккам [рус.]татар. Фотий [рус.]татар. Ибн Туфайль [рус.]татар. Ван Аньши [рус.]татар.
Яңа вакыт	Беза [рус.]татар. Боэси [рус.]татар. Боден [рус.]татар. Боссюэ [рус.]татар. Бьюкенен [рус.]татар. Кальвин [рус.]татар. Дюплесси-Морне [рус.]татар. Эразм [рус.]татар. Филмер [рус.]татар. Гослицкий [рус.]татар. Гроций [рус.]татар. Гвиччардини [рус.]татар. Һаррингтон [рус.]татар. Хаяси [рус.]татар. Томас Һоббс Һотман [рус.]татар. Яков [рус.]татар. Лейбниц Локк Лютер Макиавелли Мальбранш [рус.]татар. Мильтон [рус.]татар. Монтень [рус.]татар. Мор Мюнцер [рус.]татар. Пуфендорф [рус.]татар. Сидней [ингл.]татар. Спиноза Суарес [рус.]татар.
XVIII–XIX гасыр	Бакунин Бастиа [рус.]татар. Беккариа [рус.]татар. Бентам [рус.]татар. Болингброк [рус.]татар. Бональд [рус.]татар. Бёрк [рус.]татар. Карлейль [рус.]татар. Конт Кондорсе [рус.]татар. Констан [рус.]татар. Кортес [рус.]татар. Эмерсон [рус.]татар. Энгельс Фихте Фурье [рус.]татар. Франклин Годвин [рус.]татар. Һаллер [рус.]татар. Һаман [рус.]татар. Һегел Һельвеций Һердер [рус.]татар. Юм Джефферсон Кант сәяси фәлсәфә [ингл.]татар. Кьеркегор Лебон [рус.]татар. Ле Пле [рус.]татар. Мәдисон Местр [рус.]татар. Маркс Маззини Милль [рус.]татар. Монтескьё Ницше Новалис [рус.]татар. Оуэн [рус.]татар. Пейн [рус.]татар. Ренан [рус.]татар. Руссо Ройс [рус.]татар. Сад [рус.]татар. Сен-Симон [рус.]татар. Шиллер [рус.]татар. Смит Спенсер Спунер [рус.]татар. де Сталь [рус.]татар. Штирнер [рус.]татар. Тэн [рус.]татар. Торо [рус.]татар. Токвиль [рус.]татар. Такер [рус.]татар. Вико [рус.]татар. Вивекананда Вольтер Уоррен [рус.]татар.
XX–XXI гасыр	Адорно [рус.]татар. Агамбен [рус.]татар. Амбедкар Арендт [рус.]татар. Ауробиндо Арон [рус.]татар. Бадью [рус.]татар. Бодрийяр [рус.]татар. Бауман [рус.]татар. Бенуа [рус.]татар. Берлин [рус.]татар. Бернштейн [рус.]татар. Бернхем [рус.]татар. Батлер Камю Чомский де Бовуар Дебор [рус.]татар. Делёз [рус.]татар. Дьюи [рус.]татар. Дмовский [рус.]татар. Дюбуа [рус.]татар. Дугин [рус.]татар. Дюркгейм [рус.]татар. Дворкин [рус.]татар. Эвола [рус.]татар. Фуко [рус.]татар. Фромм [рус.]татар. Фукуяма [рус.]татар. Ганди Гелен [рус.]татар. Джентиле [рус.]татар. Грамши [рус.]татар. Генон Хабермас [рус.]татар. Хайек [рус.]татар. Һайдеггер Hoppe Huntington Irigaray Jouvenel Kautsky Kirk Kołakowski Kropotkin Laclau Land Ленин Люксембург MacIntyre Mansfield Мао Marcuse Maritain Maurras Michels Mises Mosca Mouffe Negri Niebuhr Nozick Nursî Oakeshott Ortega Pareto Polanyi Поппер Qutb Radhakrishnan Rand Rawls Röpke Rothbard Рассел Santayana Sarkar Сартр Schmitt Scruton Searle Shariati Simmel Skinner Sombart Sorel Spann Spengler Strauss Сунь Taylor Voegelin Walzer Вебер Weil Yarvin Žižek
Иҗтимагый теорияләр	Анархизм Authoritarianism Collectivism Christian theories Коммунизм Communitarianism Conflict theories Конфуцийчылык Consensus theory Консерватизм Contractualism Космополитизм Culturalism Elite theory Фашизм Feminist theories Gandhism Hindu nationalism (Hindutva) Индивидуализм Islamic theories Islamism Legalism Либерализм Libertarianism Mohism National liberalism Populism Republicanism Social constructionism Social constructivism Social Darwinism Social determinism Социализм Utilitarianism
Бәйле мәкәләләр	Сәяси икътисад тәнкыйте [ингл.]татар. Хезмәт тәнкыйте [ингл.]татар. Юриспуденция [ингл.]татар. Фәлсәфә һәм икътисад [ингл.]татар. Мәгариф фәлсәфәсе [ингл.]татар. Тарих фәлсәфәсе [ингл.]татар. Хокук фәлсәфәсе [ингл.]татар. Сөю фәлсәфәсе [ингл.]татар. Иҗтимагый фән фәлсәфәсе [ингл.]татар. Сәяси этика [ингл.]татар. Иҗтимагый эпистемология [ингл.]татар. Исемлек [ингл.]татар.
Төркем