Бөрҗән районы

РУВИКИ — интернет-энциклопедия мәгълүматы

<table class="infobox infobox-Не указана строка для хеширования. " style="width:300px;font-size:12px;" >

Герб
Coat of Arms of Burzyan rayon (Bashkortostan).png 		Байрак
Файл:Flag of Burzyan rayon (Bashkortostan).png ng

Ил

Статус муниципаль район Башкортстан Административ үзәк Иске Собханкул авылы Нигезләү датасы 1930 ел Глава Әхмәтҗанов Динир Халык саны  (2010) Red Arrow Down.svg16 667[1] Мәйдан

  • 4444

Ошибка Lua в Модуль:Map на строке 145: bad argument #1 to 'max' (number expected, got nil). Сәгать поясы MSK+2 http://burzyan.ru/

Логотип РУВИКИ.Медиа Бөрҗән районы Викиҗыентыкта
Файл:Окно в другой мир (пещера Б-9).jpg
Мәгарә, Бөрҗән районы

Бөрҗән районы (баш. Бөрйән районы, рус. Бурзянский район) — Башкортстанга керүче муниципаль район. Административ үзәге — Иске Собханкул авылы.

Бөрҗән районы Башкортстанның көньяк-көнчыгыш районы. Көньяк Уралының иң аз үзләштерелгән үзәк өлешендә урнашкан. Районның гомуми мәйданы 4 444 км² тәшкил итә. Күпчелек, 97% башкортлар яши торган район.

Бөрҗән районы 1930 елның 20 августында барлыкка килгән. Район үзәге булып Уфа каласыннан 390 км еракта урнашкан Иске Собханкул авылы тора. Мәйданы 4442 км². Халык саны 2010 ел башында 18,1 мең кеше (1970 — 14,2 мең; 1979 — 14,1 мең; 1989 — 14,2 мең; 1995 — 15,1 мең кеше), 2010 ел ахырында – 16 667 кеше. 35 авыл бар. Алар арасыннан халык чагыштырмача күп яшәгән авыллар: Иске Собханкул (3,7 мең, 1989) һәм Байназар (1,2 мең кеше).

Географик белешмә

Район территориясе көнчыгышта су аергыч мергел, магнезит яткылыклары бар, ләкин алар геологик җәһәттән бөтенләй диярлек тикшерелмәгән.

Җир өстенең таулы, тупрагының ярлы, укмашып каткан һәм юка булуы, территориясенең күп өлеше урманнар белән каплануы сәбәпле авыл хуҗалыгы җирләренең мәйданы 41,3 мең га генә (бөтен мәйданның 9,3%), шул исәптән сөрүле җирләр 8,0 мең га тәшкил итә. Авыл хуҗалыгы табигый көтүлекләр һәм печәнлекләр нигезендә малчылыкның ит-сөт тармагы буенча махсуслашкан. Умартачылык зур роль уйный.

Урман мәйданы 208,1 мең га, агач запасы 45,5 млн. м³. Агач әзерләү эше белән Бөрҗән урман хуҗалыгы шөгыльләнә. 2011 елда рөхсәт ителгән юл белән 30 мең куб. агач хәзерләнгән. Урманда урлашулар мәсьәләсе, республикадагы башка урман районнарындагы кебек үк, кискен тора.

“Шүлгәнташ", “Башкортстан" тыюлыклары оештырылган. “Шүлгәнташ"та Шүлгәнташ тау тишеге һәм кыргый чолык бал кортлары сакланып калган, ә “Башкортстан"да сирәк очрый торган хайван, балык (бөркет, карагош, кызылканат, бәрде һ.б.) һәм үсемлек (очкын юасы, яссы япраклы бойдан һ.б.) төрләре сакланып калган. Олы һәм Кече Бешәке елгаларында багыр балыгы табигый ысул белән саклана һәм үрчетелә.

Район территориясе туризм үстерү өчен кулай.

Икътисад

Авыл хуҗалыгы продукциясе җитештерү буенча Бөрҗән районы республикада иң соңгы урыннарда бара. 1990 ел башыннан районның авыл хуҗалыгы предприятиеләрендә терлек һәм кош-корт ите җитештерү һәм сату күләмнәре сигез тапкыр диярлек кимегән. Җитештерүче эре хуҗалыклар калмаган. Бүген продукциянең 90 процентка якыны шәхси хуҗалыкларда җитештерелә.

Районда төп фондлар нык тузган. Эшкәртү производствосы буенча ул — 70 процент, авыл һәм урман хуҗалыгында — 65 процент. Бу да кичекмәстән хәл итүне таләп итүче проблема.

Район икътисадындагы торгынлык хезмәт базарындагы хәлне катлауландырган. Халыкны эш белән тәэмин итү мәсьәләсе кискен тора. Бүген район икътисады үсешенә 2,5 мең кеше җәлеп ителгән. Шуларның 1 меңе — кече бизнес вәкилләре. Бу — яхшы күрсәткеч, уртача республика күрсәткеченнән югарырак. Шулай да халыкның үз эшен ачуы чарасызлыктан, белгечлеге буенча яисә яхшы хезмәт хакы түләнүче эш таба алмаганнан булуын аңларга кирәк. 2011 елда эш белән тәэмин итү хезмәтенә 566 кеше мөрәҗәгать иткән. Шуның 45 проценты — яшьләр. Бу — бик хәвефле күрсәткеч. Нәтиҗәдә, халыкның районнан китүе күзәтелә. 2011 елда биредә яшәүчеләрнең 2 проценты күченеп киткән.[2]

Демография

Халык саны
1939[3][4]1959[5][4]1970[6][4]1979[7][4]1989[8][4]2002[9][4]2008[10]
9611↗10 584↗13 847↗13 886↗14 186↗16 839↗17 755
2009[11]2010[12]2012[13]2013[14]2014[15]2015[16]2016[17]
↗17 920↘16 698↘16 641↘16 636↘16 536↘16 465↗16 489
2017[18]1 гый 2019[19]2021[20]
↗16 559↗16 602↗17 582

Танылган шәхесләр

Искәрмәләр

  1. ↑ 2010 ел халык исәбен алгач
  2. ↑ Шүлгәнташы, чолыкчылыгы бар, шулардан ник керем алынмый? (үле сылтама)
  3. ↑ СССР җанисәбе (1939)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008. — С. 448.
  5. ↑ СССР җанисәбе (1959)
  6. ↑ СССР җанисәбе (1970)
  7. ↑ ССҖБ җанисәбе (1979)
  8. ↑ СССР җанисәбе (1989)
  9. ↑ Бөтенрусия җанисәбе (2002)
  10. ↑ http://bashstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/bashstat/resources/88ec76804db875b29208d3356f373569/4+%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D0%BB.pdf
  11. ↑ https://web.archive.org/web/20150518102941/http://www.gks.ru/bgd/regl/B09_109/IssWWW.exe/Stg/d01/tabl-21-09.xls
  12. ↑ Бөтенрусия халык санын алу, 2010
  13. ↑ https://web.archive.org/web/20130516092833/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2012/bul_dr/mun_obr2012.rar
  14. ↑ https://web.archive.org/web/20131012013314/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2013/bul_dr/mun_obr2013.rar
  15. ↑ https://web.archive.org/web/20140810202114/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2014/bul_dr/mun_obr2014.rar
  16. ↑ https://web.archive.org/web/20150923180801/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2015/bul_dr/mun_obr2015.rar
  17. ↑ http://web.archive.org/web/20210508043701/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/bul_dr/mun_obr2016.rar
  18. ↑ http://web.archive.org/web/20170731141731/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar
  19. ↑ Численность населения муниципальных образований Республики Башкортостан — 2019. — С. 62.
  20. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Tom1_tab-5_VPN-2020.xlsx


Чыганак — https://tt.ruwiki.ru/w/index.php?title=Бөрҗән_районы&oldid=8182868