Агыйдел (шәһәр)
| 1991 | |||||
| Агыйдел | |||||
|---|---|---|---|---|---|
|
|||||
| 55°54′00″ с. ш. 53°56′00″ в. д.GЯO | |||||
| Ил |
 Русия |
||||
| Шәһәр башлыгы | Гәриев Радик | ||||
| Тарих һәм география | |||||
| Нигез салына | 1980 | ||||
| Мәркәз биеклеге | 80 | ||||
| Климат төре | уртача | ||||
| Сәгать кушагы | UTC+05:00 | ||||
| Халык саны | |||||
| Халык саны | 12 365 кеше | ||||
| Рәсми тел | башкорт теле и рус теле | ||||
| Санлы идентификатор | |||||
| Почта индекслары | 452920 | ||||
|
|
|||||
| [http://adm-agidel.info] | |||||
|
|
|||||
.png)
.svg)
Агыйдел (рус. Агидель, баш. Ағиҙел, 1982 елга кадәр Иске Кабан) — Башкортстанндагы кече шәһәр, Краснокама районында, Чулман елгасы белән Агыйдел кушылган җирдә, Татарстанның Актаныш районына каршы урнашкан.
Шәһәр статусына 1991 елдан ия. Күпчелек халкы — татарлар.[1]
Иске Кабан авылы
Элек бу урында 1764 елда барлыкка килгән татар авылы була. 1870 елгы җанисәп вакытында Иске Кабан авылында 54 йорт-хуҗалык булып, аларда барлыгы 310 ир-ат, 343 хатын-кыз яшәгән. Авылда гөрләп мәчет эшләп килгән. Халык типтәр дип язылган.
1980 елның 15 апрелендә Яңа Кабан авыл Советы территориясендә Башкортстан атом электр станциясе төзи башлау өчен аның базасын һәм торак йортлар төзү урыны итеп Иске Кабан авылы яны билгеләнде.
Хәзерге көндә Иске Кабан авылы урынында, Сирай-тау башында Ак кала — Агыйдел балкый. Шәһәрнең уртасында кечкенә бакча бар. Анда элек Иске Кабан авылының зираты булган. Манаралы мәчет тә тора. Бакчаның икенче ягында ясалган курганның эченә уелып, кирпечтән зур гына стела корылган. Биредә Иске Кабан авылы буенча 1941-1945 елларда Бөек Ватан сугышында һәлак булганнарга мемориаль такта куелган.
Бистә, шәһәр
1982 елның 30 гыйнварында Яңа Кабан авыл Советы территориясендә барлыкка килгән яңа эшчеләр бистәсен (поселогын) теркәү турында БАССР Югары Советы Президиумы указ кабул итте. Бу указ белән аңа “Агыйдел” исеме бирелде.
Башкорт АССР Югары Советы карары белән 1991 елның 31 октябрендә Агыйдел эшчеләр бистәсе республика әһәмиятендәге шәһәрләр категориясенә кертелде. Шулай итеп, 1990 ел башына 200гә якын йорт-хуҗалыгы булган Иске Кабан авылы картадан бөтенләйгә төшеп калды.
Халык
| 1989[2] | 2002[3] | 2010[4] |
|---|---|---|
| 16 067 | 18 721 | 16 370 |
Икътисади вазгыять
Агыйдел шәһәре атом электр станциясе төзүнең база мәйданы буларак күзалланган һәм анда куәтле транспорт инфраструктурасы да булдырылган. 1990 елда экологик куркынычсызлык йөзеннән объект төзелеше туктатылды. Шәһәрдә эшсезлек бик каты. 2008 елга, кризиска кадәр үк биредә яшәүчеләрнең күпчелеге Нефтекамага, Себергә йөреп эшләде, малтабарлык белән шөгыльләнде.
Әлеге вакытта шәһәр икътисадының үсешендә “Агыйдел” порт зонасын оештыру кысаларында куе нефть продуктлары терминалын киңәйтү, тонык нефть продуктлары терминалын төзү, елга портын тергезү, склад базаларын яңарту, Агыйдел — Арлан автомобиль юлын тергезү һәм киңәйтү, Агыйдел — Нефтекама тимер юлының икенче тармагын төзү күздә тотыла.
Дин
Фотогалерея
- Агыйдел шәһәре дини корылмалары
- Нур (мәчет, Агыйдел).jpg
- Нур (мәчет, Агыйдел) 1.jpg
Агыйдел мәчете
Агыйдел чиркәве звонницасы
Шулай ук карагыз
Искәрмәләр
- ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года по Республике Башкортостан. Архивировано 9 март 2013 года.
- ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ Численность населения по населенным пунктам Республики Башкортостан, archived from the original (PDF) on 2014-08-20, retrieved 2013-11-02
Чыганаклар
- Мөхәммәт-Сафи Шакирҗанов. Сирай-тауда балкый Ак кала // (үле сылтама) Кызыл таң, 16 ноябрь, 2012 ел.
