Тыва

Тыва
тыв. Тыва Республика
Байрак	Илтамга[d]
Монда җирләнгәннәр төркеме	Категория:Похороненные в Тыве[d]
КЛАДР коды	1700000000000
Хөкүмәт башлыгы	Шолбан Валерьевич Кара-оол
SEO_description	Тыва — изучайте подробную и систематизированную информацию в интернет-энциклопедии РУВИКИ
Мәйдан	170 500
Рәсми тел	рус теле и Тыва теле
Объектның күренешләре өчен төркем	Category:Views of Tuva[d]
Феноменның икътисады	экономика Тывы[d]
Алыштырган	Тыва Айрат Сәвит Сатсиялислар Җөмһүрияте[d]
Хөкүмәт башлыгы вазифасы	глава Республики Тыва[d]
Нәрсә белән чиктәш	Алтай Республикасы, Хакасия, Красноярск крае, Өркет өлкәсе, Бүрәтия, Хувсгел[d], Завхан[d], Увс[d] и Баян-Улгий[d]
Рәсми веб-сайт	rtyva.ru(рус.)
Номер тамгасы коды	17
Халык саны	▲337 544 чел. (2024)
Дәүләт	Россия
Административ-территориаль берәмлек	Россия
Геомәгълүматлар	Data:Russia/Tuva Republic.map
Башкала	Кызыл
Гимн	Тыва Республикасы дәүләт гимны и Тыва гимны
Демоним	tuvai
Нигезләнү датасы	24 май 1991
Сәгать поясы	KRAT[d] и Азия/Красноярск[d]
Рәсми исем	тыв. Тыва Республика рус. Республика Тува рус. Тувинская АССР рус. Тувинская автономная область
Дөнья кисәге	Азия
Файл:WIKITONGUES- Aydyn speaking Tuvan.webm
SEO_title	Тыва — Рувики: Интернет-энциклопедия
Тыва РУВИКИ.Медиада

Тыва́ Респу́бликасы (Тыва́, Тува́, тыв. Тыва Республика) — Себер федераль округы составында Россия Федерациясенә керүче җөмһүрият.

1944 елның 11 октябрендә барлыкка килә.

Башкаласы — Кызыл шәһәре.

География

Көньякта һәм көнчыгышта Красноярск төбәге белән, төньяк-көнбатышта Бүрәтия һәм Иркутск өлкәсе белән һәм көнбатышта Алтай Республикасы белән чиктәш.

Халык

Тыва халкы саны — 313 940 кеше (2009), халык тыгызлыгы — 1,86 кеше/ км² (2009). Шәһәр халкы өлеше — 51,22 % (2009).

2002 елгы Россиякүләм халык санын алу мәгълүматлары буенча республиканың милли составы түбәндәгечә:

Халык	2002 елдагы өлеше, %.
Тыва халкы	77 %
Рус халкы	20,1 %
Башкалар	2,9 %

Тыва Республикасы дәүләт гимны

Тыва телендә	Татар телендә
Мен — тыва мен (тат. Мин — тывалы)
Беренче куплет
Арт-арттың оваазынга Дажын салып чалбарган Таңды, Саян ыдыынга Агын өргээн тыва мен.	Изге үткел оваасына Таш салганда догалы – Таңды, Саян тауларына Аклык өргән тывалы.
Кушымта
Мен – тыва мен, Мөңге харлыг дагның оглу мен. Мен – тыва мен, Мөңгүн суглуг чурттуң төлу мен.	Мин – тывалы, Мәңгелек кар яткан тау улы, Мин – тывалы, Көмеш сулар аккан ил кызы.
Икенче куплет
Өгбелерим чуртунда Өлчей тарып иженген, Өткүт хөөмей ырынга Өөрүп талаан тыва мен.	Ата-баба Ватанында Үз бәхетенә юл салып, Дәртле хөмәй җырларына Гашыйк булган тывалы.
Кушымта
Мен – тыва мен, Мөңге харлыг дагның оглу мен. Мен – тыва мен, Мөңгүн суглуг чурттуң төлу мен.	Мин – тывалы, Мәңгелек кар яткан тау улы, Мин – тывалы, Көмеш сулар аккан ил кызы.
Өченче куплет
Аймак чоннар бүлези Акы-дуңма найыралдыг, Депшилгеже чүткүлдүг Демниг чурттуг тыва мен.	Хөр гаиләдә халыклар — Бер-берсенең туганы; Алгарышка юл тоткан Бердәм илле тывалы.
Кушымта
Мен – тыва мен, Мөңге харлыг дагның оглу мен. Мен – тыва мен, Мөңгүн суглуг чурттуң төлу мен.	Мин – тывалы, Мәңгелек кар яткан тау улы, Мин – тывалы, Көмеш сулар аккан ил кызы.

2011 елның 11 августында моңа кадәр дәүләт гимны буларак кулланылган "Тооруктуг долгай таңдым" ("Урманнарымда йөргәндә") тыва халык җыры урынына рәсми рәвештә кабул ителде. Окей Шанагаш сүзләре, Кантомур Сарыглар музыкасы.

Административ бүленеш

Тыва Республикасының административ бүленеше

1. Бай-тайга кожуун
2. Барыын-Хемчик кожуун
3. Чөөн-Хемчик кожуун
4. Каа-Хем кожуун
5. Кызыл кожуун
6. Монгун-Тайга кожуун
7. Өвүр кожуун
8. Бий-Хем кожуун
9. Сүт-Хөл кожуун
10. Таңды кожуун
11. Тере-Хөл кожуун
12. Тес-Хем кожуун
13. Тожу кожуун
14. Улуг-Хем кожуун
15. Чаа-Хөл кожуун
16. Чеди-Хөл кожуун
17. Эрзин кожуун

Мәдәният

• «Саян» — Тыва дәүләт җыр һәм бию ансамбле.

Шулай ук карагыз

• Тыва Халык Республикасы