Новосибирск өлкәсе
| Новосибирск өлкәсе | |
|---|---|
| Байрак[d] | Илтамга[d] |
 |  |
| Сәгать поясы | KRAT[d] и Азия/Новосибирск[d][1] |
| КЛАДР коды | 5400000000000 |
| Кулланылган тел | cебер татар теле |
| Хөкүмәт башлыгы вазифасы | Губернатор Новосибирской области[d] |
| Нәрсә белән чиктәш | Омск өлкәсе, Тум өлкәсе, Кемерово өлкәсе, Алтай крае и Павлодар өлкәсе |
| Рәсми веб-сайт | nso.ru [рус.] |
| Башкала | Новосибирск |
| Хөкүмәт башлыгы | Андрей Александрович Травников[d] |
| Халык саны | |
| Административ-территориаль берәмлек | Россия[3] |
| Дәүләт | |
| Мәйдан |
|
| Монда җирләнгәннәр төркеме | Категория:Похороненные в Новосибирской области[d] |
| Нигезләнү датасы | 28 сентябрь 1937 |
| Тема җәгърафиясе | география Новосибирской области[d] |
_-_Novosibirsk_Oblast.svg) | |
| Геомәгълүматлар | Data:Russia/Novosibirsk Oblast.map |
 | |
| Номер тамгасы коды | 54 и 154 |
| Феноменның икътисады | economy of Novosibirsk Oblast[d] |
 | |
 Новосибирск өлкәсе РУВИКИ.Медиада | |
Новосибирск өлкәсе (рус. Новосибирская область) — Россия Федерациясенең субъекты.
Өлкә үзәге – Новосибирск шәһәре.
Җәгърафия
Чиктәшлек
| Як | Россия субъекты яки дәүләт |
|---|---|
| Төньяк | Тум өлкәсе |
| Көнбатыш | Омск өлкәсе |
| Көньяк-көнбатыш | Казакъстан |
| Көньяк | Алтай крае |
| Көнчыгыш | Кемерово өлкәсе |
Новосибирск өлкәсе Көнбатыш Себер тигезлегенең көньяк-көнбатышында өлешендә, башлыча Об һәм Иртеш елгалар арасында урнаша, Васүган тигезлегенең көньякны һәм Бараба түбәнлекне бләп тора.
Гидрография
Төп елгалар — Об, Омь һәм Тара. Өлкәнең үзәгендә һәм көньяк-көнбатышында эре күлләр урнашалар: Чаны, Сартлан, Убинское, Урүм. Сазлыклар өлкә мәйданының 28% өлешен биләп торалар.
Климат
Кискен континенталь климаты; июльнең урта температурасы — +18…+20 °С, гыйнварның урта температурасы — -16…-20 °С. Уртача еллык явым-төшем күләме — 450-500 мм.
Сәгать поясы
Навасебeр өлкәсе халыкара стандарт буенча Omsk Time Zone (OMST) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +7:00 гә тигез.
Тарих
Асаба халыклар — бараба татарлары һәм чатлар. yрыcлар XVII гасыр ахырында төпләнергә башлыйлар.
XVIII гасыр башында Бердск острогы нигезләнә, 1722 елда Себер саклану сызыгы (Усть-Тартас, Каинск, Убинское ныгытмалары) корыла.
1921 елга кадәр Новосибирск өлкәсе территориясе Тум губернасы, 1921—1925 елларда — Новониколаевск губернасы, 1925—1930 елларда — Себер крае, 1930—1937 елларда — Көнбатыш Себер крае кергән. 1937 елда ССРБ ҮБК карары белән Көнбатыш Себер крае Алтай краена һәм Новосибирск өлкәсенә бүленә.
1943 елда өлкә cаcтафыннан Кемерово өлкәсе, ә 1944 елда — Тум өлкәсе чыгарыла.
Халык
Торак пунктлар
Новосибирск өлкәсенең эре торак пунктлары
| № | Шәһәр | Халык саны | № | Шәһәр | Халык саны | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Новосибирск | 1 473 737 | 11 | Черепаново | 19 803 | |||||
| 2 | Бердск | 97 288 | 12 | Краснообск | 18 448 | |||||
| 3 | Искитим | 60 072 | 13 | Болотное | 16 570 | |||||
| 4 | Куйбышев | 45 298 | 14 | Коченөво | 16 374 | |||||
| 5 | Бараба | 30 394 | 15 | Созын | 15 364 | |||||
| 6 | Карасук | 28 586 | 16 | Купино | 14 893 | |||||
| 7 | Обь | 25 383 | 17 | Масләнино | 13 102 | |||||
| 8 | Татарск | 24 217 | 18 | Кольцово | 12 319 | |||||
| 9 | Тогучин | 21 900 | 19 | Криводановка | 11 984 | |||||
| 10 | Линөво | 20 707 | 20 | Колывань | 11 842 | |||||
| 2010 елның җанисәбе буенча | ||||||||||
Милли cаcтаф
| Халык | 1959[4] | 1970[5] | 1979[6] | 1989[7] | 2002[8] | 2010 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| К. с. | % | К. с. | % | К. с. | % | К. с. | % | К. с. | % | К. с. | % | |
| руслар | 2 056 945 | 89,5% | 2 286 554 | 91,3% | 2 407 183 | 91,9% | 2 556 934 | 92,0% | 2 504 147 | 93,0% | 2 365 845 | 88,7% |
| алманнар | 78 769 | 3,4% | 67 931 | 2,7% | 64 895 | 2,5% | 61 479 | 2,2% | 47 275 | 1,8% | 30 924 | 1,2% |
| татарлар | 24 925 | 1,1% | 28 823 | 1,2% | 28 547 | 1,1% | 29 428 | 1,1% | 27 874 | 1,0% | 24 158 | 0,9% |
| украиннар | 62 261 | 2,7% | 47 583 | 1,9% | 46 997 | 1,8% | 51 027 | 1,8% | 33 793 | 1,3% | 22 098 | 0,8% |
| башкалар | 124 990 | 3,3% | 143 694 | 2,9% | 137 338 | 2,7% | 52 485 | 2,9% | 48 421 | 2,9% | 222 828 | 8,4% |
| барлык | 2 298 481 | 100,0% | 2 505 249 | 100,0% | 2 620 130 | 100,0% | 2 778 724 | 100,0% | 2 692 251 | 100,0% | 2 665 853 | 100,0% |
Новосибирск өлкәсе татарлары
Шулай ук карагыз: Бараба татарлары
Татарлар күпләп Чан (халкының 11,1% өлеше, 2002), Куйбышев (7,1%), Кыштау (6,9%), Бараба (4,7%), һәм Уба (4,5%) районнарында торалар.
Адимнистратив бүленеше
Районнар
Шәһәр бүлᴦeлары
Икътисад
Сәнәгать
җɵᴍһүриятның сәнәгате күбесенчә Новосибирск агломерациясендә урнаша (монда өлкә сәнәгый продукциясенең якынча 82% өлеше җитештерелгән).[9]
Өлкә икътсадында бөртек җитештерүгә һәм ит-сөт терлекчегенә махсуслаштырылган авыл хуҗалыгы зур ролен уйный.
Транспорт
Авиация транспорты: «Толмачөво» халыкара аэропорты
Тимер юл транспорты: Транссебер магистрале; тимер юлларның гомуми озынлыгы — 1530 км (Көнбатыш Себер тимер юлы белән хезмәтләндерелә).
aфтамабᴎᴫ транспорты: Өлкә территориясе аша М51 (Чиләбе — Курган — Петропавел — Омск — Новосибирск), М53 (Новосибирск — Бийск — Монголия белән чиге), М53 (Новосибирск — (Тум —) Кемерово — Красноярск — Өpкет), Р380 (Новосибирск — Камень-на-Оби — Барнавыл), Р384 (Новосибирск — Ленинск-Кузнецкий — Кемерово), автоюллар баралар.
Шулай ук карагыз
Искәрмәләр
- ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
- ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/OkPopul_Comp2024_Site.xlsx
- ↑ ОКТМО (рус.)
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=4
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php?reg=9
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php?reg=9
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=9
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_02.php?reg=75
- ↑ http://www.socpol.ru/atlas/portraits/novsib.shtml 2017 елның 2 сентябрь көнендә архивланган.
