Дагстан

Дагстан
авар. Дагъистан Республика рус. Республика Дагестан
Байрак	Илтамга[d]
Монда җирләнгәннәр төркеме	:Төркем:Дагстанда җирләнгәннәре[d]
КЛАДР коды	0500000000000
Кулланылган тел	таулы яһүдләр теле[d], даргин телләре[d], Хварши теле, Ахвах теле, тат теле, Чамалин теле, Гунзиб теле, Ботлих теле, Годоберин теле, Каратин теле, Багулал теле, комык теле, лак теле, агул теле, рутул теле, цахур теле, Тиндаль теле, даргин теле, авар теле, Хванал теле, лезги теле[d], чечен теле, Гинух теле, нугай теле, Цез теле, табасаран теле, Анди теле, Törki awar tele и Арчин теле
Гимн	Дагстан республикасы дәүләт гимны[d] и Дагестан, ты отчизна святая[d]
Мәйдан	50 300 км²
Бүләкләр
Рәсми тел	рус теле, агул теле, авар теле, азәри теле, чечен теле, даргин теле, комык теле, лак теле, лезги теле[d], нугай теле, рутул теле, табасаран теле и цахур теле
Хөкүмәт башлыгы вазифасы	Дагстан республикасы башлыгы[d]
Рәсми исем	рус. Республика Дагестан
Хөкүмәт башлыгы	Сергей Меликов
Дәүләт	Россия
Сәгать поясы	MSD, UTC+03:00 и Европа/Мәскәү[d]
Геомәгълүматлар	Data:Russia/Republic of Dagestan.map
Алыштырган	Дагстан Автономияле Совет Социалистик Җөмһүрияте[d]
Канунбирү органы	Дагстан республикасының халык җыены[d]
Нәрсә белән чиктәш	Калмыкия, Ставрополь крае и Чечня
Рәсми веб-сайт	e-dag.ru [рус.]
Административ-территориаль берәмлек	Россия
Нигезләнү датасы	1991
Номер тамгасы коды	05
Халык саны	▲3 133 303 чел. (1 гыйнвар 2021)
Кыскача исем	Дагестан
Башкала	Махачкала
Социаль медиаларда күзәтүчеләре	1357
Җирле телефон коды	872
Дагстан РУВИКИ.Медиада

Дагстан Җөмһүрияте (Дагстан, рус. Республика Дагестан, авар. Дагъистаналъул Республика, азәри. Dağıstan Respublikası, дарг. Дагъистанес Республика, ком. Дагъыстан Республикасы, лезг. Дагъустандин Республика, лак. Дагъусттаннал Республика) — Россия Федерациясе эчендә җөмһүрият (дәүләт), Россия Федерациясенең субъекты. 1921 елның 20 гыйнварында барлыкка килә. Башкаласы — Махачкала шәһәре.

Көнъякта Азәрбайҗан белән, көнъяк-көнбатышта Гөрҗистан белән, көнбатышта Чеченстан белән, төнъякта Калмык Җөмһүрияте бедән һәм төнъяк-көнбатышта Ыстаурапол крае белән чиктәш.

Җәгърафия. Табигать

Дагстанда ау күле

Дагстанның бик зур туристик потенциалы бар. 30га якын тау түбәсенең биеклеге 4000 мдан артыграк, иң югары ноктасы – Базардүзү түбәсенең биеклеге 4466 м.

Дагстан Каспий диңгезенең көнбатышында урнашкан. Җөмһүриятнең көньягын Кавказ таулары алып тора, төньягында Каспий буе үзәнлеге башлана. Урта өлешеннән Терек һәм Сулак елгалары ага.

Таулар Дагстанның 25,5 мең км² мәйданын биләп тора, барлык территориянең уртача биеклеге 960 м тәшкил итә.

Халык

Халык саны — 2 737,7 мең кеше (2010). Авыл халкы 57,6 % тәшкил итә, шәһәр халкы — 42,4 % (2009). Халык тыгызлыгы — 53,9 кеше/км² (2009). Дагстан хөкүмәтеннән алынган мәгълүмат буенча җөмһүриятенең тышында даими рәвештә 700 меңнән артык дагстанлы яши.

Дагстан халыклары телләре дүрт төп тел төркеменә карый.

Ышанучыларның 96 % — мөселманнар: шуларның төрле чыганаклар буенча 96-99 % — сөнниләр, 1-4 % — шигыйләр; 3% — христианнар (православие). Берникадәр яһүдиләр бар.

Туулар — 1000 кешегә 19,5 (Ингушетия һәм Чеченстаннан соң Әрәсәй Федерациясендә 3 урын). Бер хатын-кызга уртача балалар саны — 2,13.

Халык	2002 елда саны, мең кеше	2010 елда саны, мең кеше
Аварлар	758,4 (29,4 %)	850,01 (29,4 %)
Даргиләр	425,5 (16,5 %)	590,38 (17,0 %)
Комыклар	365,8 (14,2 %)	431,74 (14,9 %)
Ләзгиләр	336,7 (13,1 %)	385,24 (13,3 %)
Лаклар	139,7 (5,4 %)	161,28 (5,6 %)
Әзериләр	111,7 (4,3 %)	130,9 (4,5 %)
Табасараннар	110,2 (4,3 %)	118,9 (4,1 %)
Руслар	120,9 (4,7 %)	104,02 (3,6 %)
Чеченнар	87,9 (3,4 %)	93,7 (3,2 %)
Нугайлар	36,2 (1,4 %)	40,4 (1,4 %)
Агуллар	23,3 (0,9 %)	28,1 (1 %)
Рутуллар	24,3 (0,9 %)	27,8 (1 %)
Цахурлар	8,2	9,8
Әрмәннәр	5,7	5,0
Татарлар	4,7	3,7
Яһүдләр	1,5	1,7
Украиннар	2,9	1,5
Тау яһүдләре	1,1	0,2
Саны 1000нән артык булган халыклар күрсәтелгән

Дагстанда туган танылган шәхесләр

• Иван Әлиев (1892, Тимер-Хан-Шура — 1964, Волгоград), генерал-майор (1943).
• Рәсүл Хәмзәтов — мәшһүр авар совет шагыйре, язучы, публицист, сәясәт эшлеклесе.

Искәрмәләр

Сылтамалар

Шулай ук карагыз