Мирфатыйх Зәкиев

Мирфатыйх Зәкиев
Мирфатыйх Зәкиев
	Мирфатыйх Зәки улы Зәкиев
	Файл:М.Зәкиев.jpg
Тулы исеме	Мирфатыйх Зәки улы Зәкиев
Туган көне	14 август 1928 (96 яшь)
Туган	Зәйпе, Бәйрәкә вулысы, Бөгелмә кантуны, Татарстан АССР, РСФСР, СССР;
Ил	СССР; Россия;
Эшчәнлеге	филолог-галим
Бүләк һәм премияләр

РУВИКИ проектының татар бүлегендә Зәкиев фамилияле башка кешеләр дә бар.

Мирфатыйх Зәкиев – танылган филолог-галим. Филология фәннәре докторы, профессор, Татарстан Фәннәр академиясенең мөхбир-әгъзасы, Төрек лингвистик җәмгыятенең шәрәфле әгъзасы, Татарстан Фәннәр академиясенең гуманитар бүлеге академик-секретаре, Халыкара төрки академиясенең татар бүлеге бюросы рәисе, Татарстанның һәм Россиянең атказанган фән эшлеклесе һәм техника өлкәсендә Дәүләт премиясе лауреаты. БР Җәлил Киекбаев премиясе лауреаты (1993). Казанның мактаулы гражданины (2021)^[2].

Тәрҗемәи хәл

Мирфатыйх Зәкиев 1928 елның 14 августында Татарстанның Ютазы районындагы Зәйпе авылында туа. Сугыш елларында көтүче, ат караучы, кышын туң тирес чабучы, тимерче, эретеп ябыштыручы һ.б. хезмәтләр башкара. Фидакарьлеге өчен “Бөек Ватан сугышы елларындагы фидакяр хезмәт өчен” медале белән бүләкләнә. Мәктәпне “бишле”гә тәмамлап, Казан дәүләт университетындагы татар теле һәм әдәбияты бүлегенә укырга керә. Университетны кызыл диплом белән тәмамлый, аспирантурада калдырыла. 1954 елда кандидатлык диссертациясе яклый. Башка милләтләрнең грамматика китаплары белән эзлекле танышкач, татар теле буенча шундый хезмәт язып бастырды. “Синтаксический строй татарского языка” дип аталган 464 битлек китабы докторлык диссертациясе буларак бәяләнә. Диссертация 1962 елда яклана.

Хронология

1960—1965 — КДУның татар теле кафедрасы мөдире;
1965—1967 — Казан дәүләт педагогия институтында фән буенча проректор;
1967—1986 — Казан дәүләт педагогия институты ректоры;
1968—1986 — татар тел белеме кафедрасы мөдире;
1986—1996 — СССР Фәннәр Академиясенең Казан филиалы Тел, әдәбият һәм тарих институты директоры (1992 елдан — Татарстан фәннәр Академиясе составында);
1996—2000 — Татарстан фәннәр Академиясенең Тел, әдәбият һәм сәнгать институты директоры.
1992—2002 — ТФАнең гуманитар бүлеге академик-секретаре.
1980—1990 — ТАССР Югары шурасы депутаты һәм Татарстан АССР Югары шурасы рәисе.^[3]

Искәрмәләр

↑ Башкирская энциклопедия (рус.) — Башкирская энциклопедия, 2005. — 4344 с. — ISBN 978-5-88185-053-1
↑ Профессор Мирфатыйх Зәкиев «Казанның мактаулы гражданины» исемен алачак. Татар-информ, 16.08.2021
↑ ТР фәннәр академиясе рәсми сайты(үле сылтама)

Чыганаклар

Суфиян Поварисов. “Тел атасы”ның атасы(үле сылтама) // Кызыл таң.

Сылтамалар

Шулай ук карагыз

Казан университетының педагогик белем бирү тарихы музее

[_6849fe56176e2e35-1] Башкирская энциклопедия (рус.) — Башкирская энциклопедия, 2005. — 4344 с. — ISBN 978-5-88185-053-1

[2] Профессор Мирфатыйх Зәкиев «Казанның мактаулы гражданины» исемен алачак. Татар-информ, 16.08.2021

[3] ТР фәннәр академиясе рәсми сайты(үле сылтама)

[1]

[2]

[3]

Экология һәм җир асты байлыкларыннан файдалану проблемалары институты • Гамәли эзләнүләр институты • Исламны өйрәнү үзәге • Гаилә һәм демография үзәге
Фәнни-методик җитәкчелек астында эшләүче оешмалар	Бөтенроссия куллану күләмен үлчәү^{фәнни-тикшеренү институты • «Татарстан авыл хуҗалыгы фәнни-тикшеренү институты» (Татар агрохимия һәм туфрак белеме фәнни-тикшеренү институты» (Татарстан фәнни-техник мәгълүмат үзәге» • «НИИтурбокомпрессор» • «Педагогика, психология һәм социаль проблемалар институты» (РМА^{Бөтенроссия нефть геологиясе фәнни-тикшеренү институты^{Перспектив икътисади тикшеренүләр үзәге • Гамәли оптика дәүләт институты • «КНИАТ» Инновацион-технологик үзәге» сәнәгый технологияләр технопаркы • Идел буе углеводород чималы фәнни-тикшеренү институты • Татар агробизнес хезмәткәрләрен әзерләү институты • Үзәк руда булмаган файдалы казылмалар геологиясе фәнни-тикшеренү институты • Нефть ятмаларны эшкәртү ысулларын камилләштерү үзәге • Федераль токсикологик, радиацион һәм биологик иминлек үзәге • «Союзхимпроект» (Традицион мәдәниятне үстерү үзәге • «ТатНИПИнефть» (Химик продукциясе дәүләт фәнни-тикшеренү институты • ТР Уйлап табучылар һәм рационализаторлар җәмгыяте • «ТИСБИ» идарә институты}}}
Басмалары	«Научный Татарстан» журналы • Татар энциклопедиясе (Tatarica) • Татар энциклопедиясе сүзлеге • «Фән» нәшрияте • «Алтын медале • Көмеш медале • премиясе (премиясе (техник фәннәр) • премиясе (премиясе (премиясе (сәламәтлек саклау) • премиясе (премиясе (премиясе (аллергология, премиясе (премиясе (Михаил Пиотровский^{Фрид Рәшитев • Әкмәлетдин Ихсаноглу^{Михаил Щелкунов • Хакыйкый әгъзалар: Анатолий Краснов • Александр Яковенко^{Валерьян Габделхаков • Елизавета Демидова-Петрова • Сергей Киселев • Газиз Мингалиев • Вадим Хоменко • Сәлимҗан Шәрипов^{Руслан Гринберг^{Рәсим Абдрахманов • Динә Гайнетдинова • Альберт Галәвич • Рамил Гәрәев • Андрей Киясов • Рөстәм Хәйруллин • Мөхбир-әгъзалар: Сергей Бойчук • Гөлнар Ваһапова • Илгиз Гатауллин • Хәйдәр Гафаров • Станислав Мальцев • Илдус Низамов • Марина Патяшина • Сергей Рыжкин • Динара Садыйкова • Рифгать Шәһидуллин • Шәрәфле әгъзалар: Фёдор Севрюков^{Абдулла Аббас^{Клаус Теодор Прайсснер^{Элизабет Танзи^{Ганс Хогерзайл^{Анатолий Краснов • Харис Мусин^{Радик Сафин • Рөстәм Сәхәпов • Шәрәфле әгъзалар: Нәҗип Мәҗитов^{Феофан Самуилов • Чит илләрдән әгъзалар: Камиль Окйай Сындыр^{машина белеме^{Марат Арсланов^{Виталий Паймушин^{Фәрит Әбләев • Семён Насыйров^{Игорь Попов • Альфред Сөләйманов • Ибраһим Хисамиев • Шәрәфле әгъзалар: Юрий Ершов^{Томас Штрайль}}}}}}}}}}}}}}}}}}
энергетика^{Ленар Таһиров • Хакыйкый әгъзалар: Айрат Абдуллин • Илфан Бикмаев • Валерий Песошин • Рәис Хисамов • Мөхбир-әгъзалар: Линар Әминов • Анастас Бохараев • Наил Кашапов^{Адель Надеев • Морат Таһиров • Илдар Габитов • Михаил Залиханов^{Игорь Колодезников • Илдус Мәстүкев • Любитц Вольфганг^{Клаус Мёбиус^[de] • Юрген Хенниг^{химик технологияләр^{Рафинат Яруллин • Мөхбир-әгъзалар: Фаат Гарифуллин • Марат Җиһаншин • Александр Копылов • Лилия Никитина • Геннадий Романов • Исмәгыйль Хөснетдинов • Владимир Агабеков^{Эдвард Дж. Бюргер^{Валерий Лунин^{Теодор Хелльбрюгге^[d]...}}}}}}}}}