Степан Крайнов

Степан Матвеевич Крайнов
Туу датасы	14 ноябрь 1920(19201114)
Туу урыны	Базарлы Матак, Спас кантоны, Татарстан АССР
Үлем датасы	20 июль 2005
Үлем урыны	Түбән Новгород, Россия
Ватандашлык
Гаскәр төре	танк гаскәрләре
Хезмәт еллары	1941 — 1946
Дәрәҗә
Часть	52 гвардия танк бригадасы
Сугышлар/ бәрелешләр	Бөек Ватан сугышы
Бүләкләр һәм премияләр

Степан Матвеевич Крайнов (1920, Базарлы Матак — 2005, Түбән Новгород) — совет офицер-танкисты, Бөек Ватан сугышында гвардия кече лейтенанты, Т-34 танкы командиры (52 гвардия танк бригадасы, 6 гвардия танк корпусы, 3 гвардия танк армиясе, I Украина фронты), сугыштан соң — майор. Советлар Союзы Герое (1944).

Тәрҗемәи хәле

1920 елның 14 ноябрендә Спас кантоны, Базарлы Матак (Хәзерге Татарстан Республикасының Әлки районы) авылында крестьян гаиләсендә туа. Милләте — рус. Бик иртә әтисез кала, 1923 елда әнисе белән Горький (хәзерге Түбән Новгород) шәһәренә, туганнары янына, күченәләр. Автозавод районының 19 нчы мәктәбендә 10 нчы сыйныфын тәмамлый. 1941 елда Горький су транспорты инженерлары институтының 3 курсын тәмамлый.

1941 елның октябрендә Кызыл Армиягә чакырыла. 1942 елның апрелендә Магнитогорск шәһәрендәге Ленинград бронетанк училищесы каршындагы команда составын камилләштерү курсларын тәмамлый.

1942 елның маеннан хәрәкәттәге армиядә. Танк командиры, танк взводы командиры була. Калинин һәм I Украина фронтларында сугыша. 1945 елның февраленнән ВКП(б) әгъзасы.

Бөек Ватан сугышында түбәндәге операцияләрдә катнаша:

• 1942 – 1943 — Ржев шәһәре өчен сугыш;
• 1943 — Духовщина һөҗүм операциясе;
• 1944 — Львов–Сандомир операциясе, Золочев, Яворов, Янув шәһәрләрен азат итү, Висла елгасын кичүдә һәм Сандомир плацдармындагы сугыш;
• 1945 — Висла–Одер операциясе, шул исәптән Радомско, Глейвиц (Гливище) шәһәрләрен азат итү сугышлары, Одерда Оппельна (Ополь) һәм Бреслау (Вроцлав) районында ике плацдарм яулау, Берлин операциясе, Барут шәһәре тирәсендәге сугыш һәм Берлиндагы урам сугышлары, Праганы азат итү.

1942 елның ноябрендә Ржев янындагы каты сугышларда яралана һәм 1943 елның гыйнварына кадәр дәвалана. Шул ук елның сентябрендә икенче тапкыр яралана, һәм тагын госпитальгә эләгә.

6 нчы гвардия танк корпусының 52 нче гвардия танк бригадасы танк командиры гвардия кече лейтенанты Крайнов 1944 елның 13 августында батырлык үрнәге күрсәтә. Мокре торак пункты янындагы Сандомир плацдармында (Польшаның Сташув шәһәреннән көнбатыштарак) разведка вакытында засадада торган танк экипажы дошманның пехота ярдәме белән хәрәкәт иткән 20 танкка каршы чыга, «Тигр» һәм «Пантера» танкларын, 30 га якын дошман солдат–офицерлары юк итә.

СССР Югары Советы Президиумының 1944 елның 23 сентябрендәге Указы белән, «немец-фашист илбасарларына каршы көрәш фронтында командованиенең хәрби биремнәрен үрнәк рәвештә үтәгәне һәм шул ук вакытта күрсәткән батырлыгы һәм каһарманлыгы өчен», гвардия кече лейтенанты Крайнов Степан Матвеевичка Советлар Союзы Герое исеме бирелә. Ленин ордены һәм «Алтын Йолдыз» медале (№ 4660) тапшырыла.

1946 елдан майор С.М. Крайнов запаста. 1949 елда Вологда сөт хуҗалыгы институтын тәмамлый. Дальнее Константиново сөт заводында инженер-технолог һәм баш инженер, Росглавмолпромның Горький өлкә идарәсендә җиһазлар буенча инженер булып эшли. Лаеклы ялга чыккач, Түбән Новгородта яши.

Дәүләт бүләкләре

• Советлар Союзы Герое (23 сентябрь 1944);
• Ленин ордены (23 сентября 1944);
• I дәрәҗә Ватан сугышы ордены (11 март 1985);
• Ике Кызыл Йолдыз ордены (6 август 1944, 15 март 1945);
• «1941–1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында Германияне җиңгән өчен» медале (9 май 1945) һәм тагы 15 медаль иясе;
• Түбән Новгородның мактаулы гражданины.

Исемен мәңгеләштерү

• Түбән Новгород шәһәрендә су транспорты университеты бинасына, Герой укыган мәктәп диварына (2020) һәм соңгы елларда яшәгән йортына (Ковалихинская урамы, 72 йорт; 2005) мемориаль такталар эленгән.
• 2020 елда Түбән Новгород кинорежиссеры һәм блоггеры Дмитрий Романов Степан Крайнов батырлыклары турында Н.В. Тихонов һәм С.Д. Романовның «Судьба танкиста» китабы мотивлары буенча документаль фильм эшли.
• Туган авылы Базарлы Матакта иң зур урамнарның берсе Герой исемен йөртә һәм Геройлар аллеясында стела куелган.

Искәрмәләр

Әдәбият

• Тюльников Л. К., Басович Я. И. Герои Советского Союза — горьковчане. 2-е изд., перераб. и доп. Горький, 1981. / стр. 137;
• Ханин Л. Герои Советского Союза — сыны Татарии. — Казань, 1963. / стр. 283—285;
• Ягодинекий Е. А. Золотые Звезды речников. — М., 1971, вып.1. / стр. 35—37.
• Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1987. — Т. 1 /Абаев — Любичев/. — 911 с. — 100 000 экз. — ISBN отс., Рег. № в РКП 87-95382.
• Герои Советского Союза — наши земляки. Кн. 1. — Казань, 1982.
• Книга Героев. — Казань: Татарское книжное издательство, 2000.
• Черепанов М.В., Панов Е.В. Книга Героев. — Казань: Татарское книжное издательство, 2022. — 327 с. — ISBN 978-5-298-04481-3.

Сылтамалар

• Подвиг советского танкиста | Судьба танкиста Крайнова: Горький против Рейха #1