Тыва Республикасы Конституциясе көне
| Тыва Республикасы Конституциясе көне | |
|---|---|
 Тува Конституциясенең китап тышы | |
| Төре | Дәүләт бәйрәме |
| Рәсми исеме | рус. День Конституции Республики Тыва, тыв. Тыва Республика Үндезин хоойлузунуң хүнү |
| Әһәмияте | Тыва Республикасы Конституциясе — Тыва Республикасының төп кануны |
| Кабул ителгән | Тыва Республикасы Конституциясен кабул иткән көн хөрмәтенә (2001) |
| Уздырыла |
 |
| Дата | 6 май |
Тыва Республикасы Конституциясе көне (рус. День Конституции Республики Тыва, тыв. Тыва Республиканың Үндезин хоойлузунуң хүнү) — Тыва Республикасының дәүләт бәйрәме. Ел саен 2001 елның 6 маенда билгеләп үтелә[1].
Тыва Республикасы Конституциясе — Тыва Республикасының төп кануны, ул 2001 елның 6 маенда халык референдумы нәтиҗәләре буенча кабул ителә. Документ 2 зур бүлектән (раздел), 17 бүлектән (глава) һәм 143 маддәдән тора. Бу — Туваның гамәлдәге, тәртип буенча сигезенче Конституциясе[2].
Тарихы
Танну-Тува Улус Республикасының беренче Конституциясе 1921 елның 15 августында Бөтентува гамәлгә кую хуралында (съездында) кабул ителә. Ул Азия үзәгендә суверен дәүләт оешуны, канун алдында барлык гражданнарның тигезлеген, вазифаи затларның сайлану принцибын, дәүләтнең икътисадны, мәдәниятне һәм халык сәламәтлеген саклауны кайгыртуын кануннар белән рәсмиләштерә.
1923 ел Конституциясе белән беренче тапкыр сайлау хокуклары кертелә.
1924 елның октябрендә II Бөек Хурал Туваның өченче Конституциясен кабул итә, анда дәүләт хакимияте һәм идарәсенең югары органнары системасына төгәл билгеләмә бирелә, җыелышларда һәм сайлауларда катнашу өчен яшь цензы итеп 22 яшькә җитү билгеләнә.
Дүртенче Конституция 1926 елның 24 ноябрендә кабул ителә һәм беренче тапкыр дәүләт мөһере, флаг һәм герб турындагы нигезләмәне кануннар белән беркетә.
1930 елның 18 октябрендә VII Бөек Хурал Тыва Республикасының бишенче Конституциясен раслый.
Тыва Республикасы Конституциясенең 1941 елның 25 июнендә кабул ителгән проектын беренче тапкыр махсус брошюралар рәвешендә тува һәм рус телләрендә бастыралар. Документ Бөек Хурал тарафыннан раслаган һәм үз көченә кергәннән соң, 25 июньдә беренче тапкыр Тувада Конституция көнен бәйрәм итәләр.
1978 елгы Тува АССР Конституциясе буенча, Тува АССР республикадагы барлык милләт хезмәт ияләренең ихтыярын белдергән социалистик гомумхалык дәүләте дип игълан ителә. Тува АССРның һәр гражданины бер үк вакытта РСФСР һәм СССР гражданины да булып тора[3].
Үзгәртеп кору чорында тагын бер, җиденче Тыва Республикасы Конституциясе кабул ителә. 1993 елның 21 октябрендәге Төп законда Тыва Республикасы үзбилгеләнүгә һәм Россия Федерациясе составыннан чыгу хокукына ия булган Россия Федерациясе составындагы суверен демократик дәүләт дип игълан ителә. Әмма 1993 елның 12 декабрендә Россия Федерациясе Конституциясе кабул ителү һәм Тыва Республикасы Конституциясенең аңа каршы килүе сәбәпле, аларны туры китерү турында карар кабул ителә[4].
Тыва Республикасы Президентының 2000 елның 8 сентябрендәге Указы нигезендә Тыва Республикасы Конституция комиссиясе төзелә, анда закон чыгару һәм суд тармаклары, иҗтимагый берләшмәләр, предприятие һәм оешмалардан вәкилләр керә. Һәм 2001 елның 6 маенда бөтенхалык референдумында Тыва Республикасы Конституциясе кабул ителә[5].
Бәйрәм чаралары
Гадәттәгечә, Тыва Республикасы Конституциясе көнендә Кызылда алдынгы хокук белгечләренә Тыва Республикасы дәүләт һәм ведомство бүләкләрен тапшыру тантанасы уза. Республика укучыларына тантаналы шартларда Россия Федерациясе гражданины паспортын тапшырылар[6].
Конституция көне уңаеннан республикада күпсанлы мәдәни, танып белү һәм спорт чаралары уза. Мәдәният оешмаларында викториналар, мәгълүмат сәгатьләре, танып белү-уен, музыка программалары һәм спорт уеннары уза. Ял итү учреждениеләрендә тематик күргәзмәләр эшли, презентацияләр һәм «түгәрәк өстәлләр» оештырыла, аларда активистлар, яшьләр һәм мәктәп укучылары катнаша[7].
Шулай ук карагыз
• Тыва Республикасы Конституциясе
• Тыва Республикасы көне
• Тыва Республикасының дәүләт байрагы көне
Искәрмәләр
- ↑ Закон Республики Тыва О праздничных днях Республики Тыва от 12 февраля 1999 года № 143
- ↑ 6 мая — День Конституции Республики Тыва
- ↑ В Туве 6 мая отметят День конституции Республики Тыва
- ↑ Конституция Республики Тыва отмечает 22 годовщину
- ↑ В Туве 6 мая отметят День конституции Республики Тыва
- ↑ В Туве отмечают День Конституции республики
- ↑ Владислав Ховалыг поздравил жителей Тувы с 22-й годовщиной со дня принятия Конституции республики
Әдәбият
• Конституции Тувы за 100 лет / Сост. К. Д. Аракчаа, К. А. Бичелдей, Ч. Г. Ондар. Абакан: ИПП Журналист, 2021. с. 400.
Сылтамалар
• В Туве 6 мая отмечают День Конституции Республики Тыва
• Конституция Республики Тыва: историческая справка
• Закон Республики Тыва О праздничных днях Республики Тыва от 12 февраля 1999 года № 143