Бурят теле көне
| Бурят теле көне | |
|---|---|
 Бурят теле көне эмблемасы | |
| Төре | Республика бәйрәме |
| Рәсми исеме | рус. День бурятского языка бүр. Буряад хэлэнэй үдэр |
| Әһәмияте | туган телне саклау һәм үстерү |
| Кабул ителгән | 2006 елда |
| Уздырыла | Бурятиядә |
| Дата | ел саен, октябрьнең соңгы җомгасында |
Бурят теле көне (бүр. Буряад хэлэнэй үдэр, рус. День буря́тского языка́) — бурят теленә багышланган бәйрәм. Беренче тапкыр Бурятия Республикасында 2006 елда билгеләп үтелә.
Бурят теле Бурятия Республикасында дәүләт теле статусына ия[1]. «Бурятия Республикасы халыклары телләре турында»[2], «Бурятия Республикасы дәүләт теле буларак бурят теленә ярдәм итү чаралары турында» кануннар кабул ителә[3].
Хәзерге вакытта, төрле мәгълүматлар буенча, 318 меңнән 369 меңгә кадәр тел йөртүче исәпләнә. Россия төбәкләрендә —Бурятия Республикасында, Иркутск өлкәсендә һәм Байкал арты краенда, бурят халкының элек-электән яшәү урыннарында, бурят теле көнкүрештә һәм иҗтимагый тормышта киң кулланыла. Бу телдә китаплар һәм гәҗитләр, уку һәм укыту-методик әдәбият бастырыла, телевизион программалар чыга, «Буряад ФМ» радиоканалы һәм «Буряад ТВ» телеканалы тәүлек әйләнәсе эшли, шулай ук социаль челтәрләрдә һәм мессенджерларда интернет-сайтлар, каналлар һәм төркемнәр бар.
Тарихы
Бурят теле көнен гамәлгә куючылар булып Бурятия Республикасы Башлыгы, Бурятия Республикасы Хөкүмәте, Бурятия Республикасы Халык Хуралы һәм Бөтенбурят Мәдәният үсеше ассоциациясе тора. Беренче тапкыр Бурят теле көне 2006 елда билгеләп үтелә. 2007 елда Бурятия Республикасының беренче Президенты Леонид Потапов «Бурятия теле көне» республика бәйрәмен уздыру турында»гы карарга кул куя (02.04.2007, № 205-р)[4]. Бурят теле көне октябрьнең дүртенче җомгасында, бурят теле айлыгы ахырына якынлашканда билгеләп үтелә.
Бәйрәм итү
Хәзерге вакытта традиция буенча бәйрәм октябрь ахырында, ел саен республикада игълан ителә торган Бурят теле айлыгы тәмамланганда, билгеләп үтелә. Бурятия Республикасы Хөкүмәте айлык вакытында үткәрелә һәм гамәлгә ашырыла торган чаралар һәм проектлар планын раслый. Бәйрәм кысаларында башкалада һәм районнарда ай дәвамында төрле чаралар уза: викториналар, күп белүчеләр турнирлары, сәнгатьле сүз бәйгесе, инша-диктант бәйгеләре уздырыла, бурят телен һәм әдәбиятын укыту методик эшләнмәләре, интернет сайтлары эшләнмәләре тәкъдим ителә, челленджлар оештырыла.
2024 елда Бурят теле айлыгы Россия Федерациясе Президенты В. В. Путин тарафыннан игълан ителгән Гаилә елына багышлана. Тантаналы чарада Бурятия Республикасы Башлыгының бурят телен үстерү өлкәсендәге «Үндэһэн хэлэнэй үлзы хэшэг» (рус. Священный дар родного языка, тат. Туган телнең изге бүләге) премиясе белән бүләкләү тантанасы уза.