Халыкара өлкәннәр көне

Халыкара өлкәннәр көне
Халыкара өлкәннәр көне
	; Өлкән яшьтәге студентлар Лейпциг университетында
Әһәмияте	Кешелек игътибарын картаю проблемаларына җәлеп итү
Кабул ителгән	1990 елда
Оештыручы	БМО Генераль Ассамблеясе
Дата	1 октябрь

Халыкара өлкәннәр көне (рус. Международный день пожилых людей, ингл. International Day of Older Persons, исп. Día Internacional de las Personas de Edad , фр. Journée internationale pour les personnes âgées, гарәп. اليوم الدولي للمسنين‎, кыт. 国际老年人日) — 1991 елдан башлап 1 октябрьдә билгеләп үтелә. БМО Генераль Ассамблеясенең 45 нче сессиясендә игълан ителә (Резолюция № A/RES/45/106, 1990 елның 14 декабре). БМО Генераль Ассамблеясенең 45 нче сессиясендә Халыкара картлар көне (Международный день престарелых) дип игълан ителә. Алга таба БМОның рус телле документларында Халыкара өлкәннәр көне (Международный день пожилых людей) дип атала башлый.

Резолюциядә БМОның картаю проблемалары буенча Максатчан кертемнәр фондын тулыландыруда кимү тенденциясе күзәтелүе, дөнья халкының картая баруы, өлкән яшьтәге кешеләрнең үсеш процессына зур өлеш кертергә сәләтле булуы таныла.

Генераль Ассамблея хөкүмәт һәм хөкүмәтнеке булмаган оешмаларны картаю проблемалары буенча Үзәк фондка кертемнәр ясарга чакыра.

1 октябрьдә ассоциацияләр тарафыннан өлкән яшьтәге кешеләрнең хокукларын яклау буенча төрле фестивальләр, аларның хокукларына һәм җәмгыятьтәге рольләренә багышланган конференцияләр һәм конгресслар уза. Иҗтимагый оешмалар һәм фондлар бу көнне төрле хәйрия акцияләре, бәйрәм чаралары үткәрәләр.

Бәйрәмнең еллык темалары

2024 — «Лаеклы картаю»
2023 — «Өлкәннәр өчен кеше хокукларының гомуми декларациясен үтәү»
2022 — «Үзгәргән заманда өлкәннәрнең чыдамлыгы»
2021 — «Цифровой тигезлек төрле яшьләр өчен»
2020 — «Пандемия яшь бару һәм олыгаю мәсьәләсенә карашыбызны үзгәрттеме?»
2019 — «Яшь тигезлегенә сәяхәт»
2018 — «Олуг кеше хокукларын яклаучыларны искә алыйк»
2017 — «Киләчәккә атлап: өлкәннәрнең талантын, керкән өлешен һәм теләктәшлеген куллану»
2016 — «Өлкәннәргә карата дискриминация турында хәбәрдарлыкны арттыру»
2015 — «Шәһәрләрнең өлкәннәр өчен тотрыклы һәм ачык булуы»
2014 — «Беркемне дә артта калдырмаска»
2013 — «Без теләгән киләчәк: өлкәннәр нәрсә уйлый»
2012 — «Гомер озынлыгы: киләчәкне формалаштырып»
2011 — «Мадрид +10: дөнья дәрәҗәсендә картаю белән бәйле мөмкинлекләр һәм мәсьәләләр киңлеге»
2010 — «Өлкән яшьтәге кешеләр һәм меңъеллыкның үсеш максатларына ирешү»
2009 — «Җәмгыять төрле яшьтәге кешеләр өчен»
2008 — «Өлкән яшьтәге кешеләрнең хокуклары»
2007 — «Олыгаю белән бәйле проблемаларны чишү һәм мөмкинлекләрне тормышка ашыру»
2006 — «Өлкән яшьтәге кешеләрнең тормыш сыйфатын күтәрү: Берләшкән Милләтләр Оешмасының глобаль стратегияләрен гамәлгә ашыруга ярдәм итү»
2005 — «Яңа меңъеллыкта картаю проблемалары: игътибар үзәгендә хәерчелек, олы яшьтәге хатын-кызлар һәм үсеш»
2004 — «Буыннан бәйләнешенә корылган җәмгыятьтә өлкән кешеләрнең урыны»
2003 — «Олыгаю проблемаларын популярлаштыру: Меңьеллык декларациясендә формалаштырылган үсеш өлкәсендәге картаю проблемалары һәм максатлар буенча Мадрид халыкара планы арасындагы элемтәләрне ныгыту»
2002 — «Олыгаю проблемаларын чишү: бүген нинди чаралар күрергә мөмкин?»

Россиядә

Өлкәннәр көне декадасы, Казан, 2023

Россиядә 1992 елда Югары Советы президиумының «Өлкәннәр проблемалары турында»гы махсус карары кабул ителә, анда БМО тәкъдимнәре нигезендә 1 октябрьнең Өлкәннәр көне дип игълан ителүе турында әйтелә. Карарда хөкүмәткә Халыкара өлкәннәр көненә багышланган махсус чаралар үткәрергә тәкъдим ителә, аларны координацияләү өчен махсус комиссия оештырырга карар кылына.

Кабул ителеше

1 октябрьне, шулай ук, Халыкара озын гомер көне буларак та билгеләп үтү турында инициатива бар. Нигездә, ул картаюга медицина проблемасы буларак карарга, ә чишелеш юлларын биомедицина аркылы табуны күзалдында тота^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]^[6].

Искәрмәләр

↑ October 1st is International Longevity Day (неопр.) . Fight Aging! (1 октябрь 2013). Дата обращения: 16 май 2021. Архивировано 16 май 2021 года.
↑ Ilia Stambler. Celebrations of the International Longevity Day around the World (неопр.) . IEET (29 октябрь 2013). Дата обращения: 16 май 2021. Архивировано 12 май 2021 года.
↑ International Longevity Day (неопр.) . Huntington University (17 сентябрь 2015). Дата обращения: 16 май 2021. Архивировано 16 май 2021 года.
↑ (2019-05-08) «Longevity Activism». Encyclopedia of Gerontology and Population Aging. DOI:10.1007/978-3-319-69892-2_395-1.
↑ ILA announces the call for the Longevity Activism Prize (неопр.) . LongeCity (3 август 2020). Дата обращения: 16 май 2021. Архивировано 12 май 2021 года.
José Luis Cordeiro. Día Internacional de la Longevidad (исп.). El Universal (3 октябрь 2020). — [Международный день долголетия]. Дата обращения: 16 май 2021. Архивировано 12 май 2021 года.

Сылтамалар

[1] October 1st is International Longevity Day (неопр.) . Fight Aging! (1 октябрь 2013). Дата обращения: 16 май 2021. Архивировано 16 май 2021 года.

[2] Ilia Stambler. Celebrations of the International Longevity Day around the World (неопр.) . IEET (29 октябрь 2013). Дата обращения: 16 май 2021. Архивировано 12 май 2021 года.

[3] International Longevity Day (неопр.) . Huntington University (17 сентябрь 2015). Дата обращения: 16 май 2021. Архивировано 16 май 2021 года.

[4] (2019-05-08) «Longevity Activism». Encyclopedia of Gerontology and Population Aging. DOI:10.1007/978-3-319-69892-2_395-1.

[5] ILA announces the call for the Longevity Activism Prize (неопр.) . LongeCity (3 август 2020). Дата обращения: 16 май 2021. Архивировано 12 май 2021 года.

[6] José Luis Cordeiro. Día Internacional de la Longevidad (исп.). El Universal (3 октябрь 2020). — [Международный день долголетия]. Дата обращения: 16 май 2021. Архивировано 12 май 2021 года.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Бәйрәмнәр һәм истәлекле көннәр
Гаилә	Гаилә, мәхәббәт һәм тугрылык көне •
Һөнәри	Россия Федерациясенең Гражданнар оборонасы гаскәрләре көне • Россия Федерациясе таможня хезмәткәрләре көне • Махсус билгеләнештәге подразделениеләр көне • Ведомстводан тыш сак хезмәте көне • Россия Федерациясе Кораллы Көчләренең коры җир гаскәрләре көне • Россия Федерациясенең салым органнары хезмәткәрләре көне • Ракета гаскәрләре һәм артиллерия көне • Диңгез пехотасы көне
Дәүләт	Россия көне • Фашизмга каршы көрәш көне (Хорватия) • Туган тел көне • Рус теле көне • Балалар һәм яшүсмерләр әдәбияты көне (Иран) • Бердәмлек һәм Азатлык көне (Польша) • Россия Федерациясенең Дәүләт флагы көне • Екатеринбург шәһәре көне • Фин табигате көне • Милли тел көне • Татарстан Республикасы һәм Казан шәһәре көне • Милли музыка көне • Тыва Республикасы Конституциясе көне • Мари Иле Республикасы көне • Татарстан Республикасы Конституциясе көне • Удмуртия Республикасы дәүләтчелеге көне
Халыкара	Студентлар көне • Ир-атлар көне • Балалар телевидениесе һәм радиосы көне • Диджей көне • Курчак театры көне • Музейлар көне • Һәйкәлләр һәм тарихи урыннар көне • ШТК көне • Шәфкать туташлары көне • Елгаларны саклау көне • Урманнар көне • Веган көне • Кәһва көне • Космос көне • Фәлсәфә көне • Хисапчы һәм аудитор көне • Электр элемтәсе көне • Яңа ел • Балаларны яклау көне • Халыкара наркотикларга каршы көрәш көне • Шахмат көне • Халыкара юлбарыс көне • Халыкара кулланучылар кооперациясе көне • Сулагайлар көне • Журналистларның халыкара теләктәшлек көне • Халыкара тәрҗемәчеләр көне • Халыкара музыка көне • Әтиләр көне • Бөтендөнья игелек көне
Милли	Сабан туе • Уяв • Семык • Гырон быдтон • Валда шинясь • Җиңү көне (Төркия) • Молдова Республикасы бәйсезлеге көне • Дәүләти булмаган ирекле иҗтимагый берләшмәләр көне (Иран) • Кыргызстанда бәйсезлек көне • Курай көне • Бурят теле көне
Дини	Корбан бәйрәме • Май чабу • Меһреган • Мәүлид бәйрәме • Питрау • Покрау • Ураза бәйрәме • Хач ману бәйрәме • Элҗен көне
Бөтендөнья	Бөтендөнья кан донорлары көне • Бөтендөнья чүллеккә әйләнүгә һәм корылыкка каршы көрәш көне • Бөтендөнья әйләнә-тирә мохит көне • Бөтендөнья китлар һәм дельфиннар көне • Бөтендөнья атом-төш коралын тыю өчен көрәш көне • Бөтендөнья диңгез көне • Бөтендөнья почта көне • Бөтендөнья статистика көне • Бөтендөнья архитектура көне • Бөтендөнья аудиовизуаль мирас көне • Бөтендөнья шәһәр төзелеше көне • Бөтендөнья үпкә хроник обструктив авыруына каршы көрәш көне
БМО	Халыкара дуслык көне • Халыкара дөньядагы асаба халыклар көне • Халыкара атом-төш сынауларына каршы гамәлләр көне • Халыкара озон катлавын саклау көне • Халыкара грамоталылык көне • Халыкара хәйриячелек көне • Халыкара ишарә телләре көне • Бөтендөнья котыруга каршы көрәш көне • Халыкара өлкәннәр көне • Бөтендөнья Хабитат көне • Халыкара кыз балалар көне • Халыкара һәлакәтләр куркынычын киметү көне • Халыкара авыл хатын-кызлары көне • Бөтендөнья азык-төлек көне • Халыкара хәерчелекне бетерү өчен көрәш көне • Бөтендөнья үсеш турында мәгълүмат көне • Берләшкән Милләтләр Оешмасы көне • Бөтендөнья галәм атналыгы • Бөтендөнья балалар көне • Хатын-кызларга карата көч куллануны бетерү өчен халыкара көрәш көне
Рәсми булмаган	Борынгы утлар төне • Кадрлар белән эшләүчеләр көне • Чәк-чәк көне
Ислам бәйрәмнәре	Мәүлид бәйрәме •
Истәлекле көн	Терроризмга каршы көрәштә теләктәшлек көне • Кушылу көне