Халыкара мәгърифәт көне
| Халыкара мәгърифәт көне | |
|---|---|
 | |
| Кабул ителгән | 3 декабрь 2018 Берләшкән Милләтләр Оешмасы Генераль Ассамблеясе |
| Оештыручы | БМО |
| Уздырыла | 24 гыйнвар |
Халыкара мәгърифәт көне (Халыкара белем көне; рус. Междунаро́дный день образова́ния) — ел саен 24 гыйнварда билгеләп үтелә торган бәйрәм. 2018 елның 3 декабрендә Берләшкән Милләтләр Оешмасы Генераль Ассамблеясе тарафыннан кешеләрнең тормышын яхшырту һәм җәмгыятьне үстерү өчен белем бирүнең мөһимлеген тану максаты белән игълан ителә[1].
Тарихы
Бәйрәм Генераль Ассамблеянең 2018 елның 3 декабрендәге резолюциясе (A/RES/73/25) нигезендә гамәлгә куела. Проектны Брюссельдә узган мәгариф мәсьәләләре буенча глобаль конференциядә Нигерия делегациясе тәкъдим итә, 58 дәүләт хуплый[2].
24 декабрь бәйрәм өчен очраклы дата түгел, бу көнне 1951 елда ЮНЕСКОның мәгариф, мәдәният һәм фән мәсьәләләре буенча профильле комитеты оештырыла[3].
Резолюциядә тотрыклы үсешкә ирешү өчен белем бирүнең мөһимлеге таныла һәм белем бирүнең индивидуаль җитештерүчәнлекне һәм икътисадый үсеш потенциалын арттырырга, ярлылыкны һәм ачлыкны бетерергә, сәламәтлеккә ярдәм итәргә мөмкин булуы ассызыклана.
Шулай ук документта барлык уку йортлары, башлангыч, урта, һөнәри һәм югары уку йортларын да кертеп, инклюзив һәм гадел булырга тиешлеге, кешеләрнең җәмгыятьнең тотрыклы үсешенә өлеш кертүе өчен гомерләре буе белем алу мөмкинлекләреннән файдалана алырга тиешлеге ассызыклана[4].
Белем алу хокукы Кеше хокукларының гомуми декларациясенең 26 маддәсендә беркетелгән. Ул түләүсез башлангыч белем бирүне тәэмин итәргә чакыра. 1989 елда кабул ителгән Бала хокуклары турындагы конвенциядә дәүләтләрнең югары белем алу мөмкинлеге белән һәркемне тәэмин итү бурычы турында нигезләмә бар.
Генераль Ассамблея мәгариф, фән һәм мәдәният мәсьәләләре буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасына (ЮНЕСКО) әлеге көннең төп бәйрәм чараларын уздыруны йөкли.
Шулай ук бу көнне төрле чаралар, форумнар, конференцияләр, семинарлар һәм фикер алышулар үткәрелә, алар белемнең мөһимлеге турында хәбәрдарлыкны арттыруга һәм аңа бәйле мәсьәләләрне хәл итүгә юнәлдерелгән. Максатлары, шулай ук, күп илләрдә мәгариф өлкәсендә очрый торган проблемаларга игътибарны җәлеп итү. Мәсәлән, белем алуга мөмкинлек, түбән сыйфат, ресурслар җитмәү һәм дискриминация.
Халыкара мәгърифәт көне һәр кешегә мәгариф бирә алган мөмкинлекләр, тиз үзгәрә торган дөнья белән бергә атлау кирәклеге турында искә төшерә[5].
Ел темалары
- 2019 — «Мәгърифәт тынычлык һәм үсеш максатларында».
- 2020 — «Мәгърифәт кешеләр, планета, үсеш һәм тынычлык мәнфәгатьләрендә».
- 2021 — Халыкара мәгърифәт көне бөтен дөньяда уку процессына йогынты ясаган COVID-19 пандемиясе чорына туры килә. Мәктәпләрне, университетларны һәм башка уку йортларын ябу 190 дан артык илдә 1,6 млрд кеше тормышында чагылыш тапкан.
- 2022 — «Курсны үзгәртәбез, мәгърифәтне трансформациялибез».
- 2023 — «Кешеләргә инвестицияләргә, мәгърифәткә өстенлекле игътибар бирергә».
- 2024 — «Ныклы тынычлык өчен белем бирү»[1]. Дөньяда конфликтларның кискенләшүе дискриминация, расизм, ксенофобиянең кискен үсүе белән бергә бара. Шул рәвешле көч куллануның нәтиҗәләре теләсә кайсы (географик, гендер, этник, дини, сәяси) чикләрне аша[6].
- 2025 — «Автоматлаштыру дөньясында кеше мөмкинлекләрен саклау».
ЮНЕСКО мәгълүматлары
- Дөньяда 250 млн балалар һәм яшүсмерләр мәктәпкә йөрми.
- 763 млн олы кешеләр белемсез.
- Сахарадан көньякка таба урнашкан Африка илләрендә кыз балаларның 40 % тан кимрәге башлангыч белем ала.
- 4 млнга якын качак бала һәм яшүсмер кораллы низаглар аркасында мәктәпкә йөри алмый[6].
Халыкара мәгърифәт көне Россиядә
Россия Федераль статистика хезмәте мәгълүматларына караганда, башлангыч, төп һәм урта гомуми белем бирү программалары буенча белем бирү эшчәнлеген 40 000 нән артык оешма һәм 720 нән артык югары уку йорты алып бара. Бакалавриат, магистратура, специалитет, аспирантура (көндезге һәм читтән торып уку) һәм ассистентура-стажировка программалары буенча 650 дән артык белгечлек бар. Моннан тыш, урта һөнәри һәм югары белемле студентларга күпсанлы ташламалар каралган. Мәгариф һәм фән министрлыгы 2023 елда Россия югары уку йортларына 600 меңгә якын бюджет урыны бүлеп биргән, шуларның 40 % ы инженер белгечлекләренә каралган[7]. Россия — чит ил гражданнарына бюджет нигезендә уку мөмкинлеге бирә торган бик аз илләрнең берсе[8]. Әгәр 2019/2020 уку елында квота буенча 13 меңнән артык чит ил гражданины кабул ителгән булса, 2020/2021 — 15 меңгә якын кеше, 2021/2022 елларда кабул итү квотасы 18 мең тәшкил итә[9].
Россия Федерациясендә гомуми белем бирү 99 % тан артык тәшкил итә, ә мәктәпкәчә белем алу мөмкинлеге, 2021 елның 1 гыйнварына, 98% дип бәяләнә. Илдә гамәлгә ашырыла торган «Мәгариф» милли проекты өч төп бурычны хәл итүгә юнәлдерелгән: 1) Россия мәгарифенең глобаль конкурентлык сәләтен тәэмин итү; 2) гомуми белем бирү сыйфаты буенча дөньяның әйдәп баручы 10 иле рәтенә керү; 3) Россия Федерациясе халыкларының рухи-әхлакый кыйммәтләре, тарихи һәм милли-мәдәни традицияләре нигезендә гармонияле үсеш алган һәм социаль җаваплы шәхесләр тәрбияләү[10].
Шулай ук карагыз
Искәрмәләр
- ↑ 1,0 1,1 International Day of Education (ингл.). UNESCO. Дата обращения: 23 гыйнвар 2024.
- ↑ Международный день образования 24 января. ООН. Дата обращения: 23 гыйнвар 2024.
- ↑ Международный день образования 2024. Календ.онлайн. Дата обращения: 23 гыйнвар 2024.
- ↑ 24 января - Международный день образования. grozny.tv (24 гыйнвар 2020). Дата обращения: 23 гыйнвар 2024.
- ↑ International Day of Education (ингл.). Save the Children. Дата обращения: 23 гыйнвар 2024.
- ↑ 6,0 6,1 Международный день образования. РИА Новости (24 гыйнвар 2023). Дата обращения: 23 гыйнвар 2024.
- ↑ В 2023 году в российских вузах 40% бюджетных мест выделено под инженерные специальности. Интерфакс (6 апрель 2023). Дата обращения: 23 гыйнвар 2024.
- ↑ 24 января – День образования и День эскимо. Вольская жизнь (24 гыйнвар 2022). Дата обращения: 23 гыйнвар 2024.
- ↑ Международный день образования отмечают в России и мире. Русский мир (24 гыйнвар 2022). Дата обращения: 23 гыйнвар 2024.
- ↑ Алёна Бурдина. Международный день образования: история и современные дни. Учительская газета (24 гыйнвар 2023). Дата обращения: 23 гыйнвар 2024.
Сылтамалар
- Международный день образования
- International Day of Education — Message From the Un Secretary-general